Refah hissesi 7500,10 bin ve15 bin lira üzerinde alanlar ortasında farklı oranlarda uygulanacak. Refah hissesi 7500 lira ile 10 bin lira ortası olanlara daha yüksek yansıtılacak. Yılın başında emekli, esnaf, çiftçi emeklisine enflasyonla birlikte refah hissesi ek edilmişti. Minimum fiyat artışında da enflasyon belirleyici olacak. Yüzde 20’nin üzerinde gelmesi beklenen 6 aylık enflasyona nazaran artışın yüzde 25-30 ortasında olması bekleniyor. Bu civarda yapılacak bir artış ile net minimum fiyat 11 bin lirayı geçmiş olacak. Sayının 10 bin lira ile 11 lira 500 lira ortasında bir noktada netleşmesi bekleniyor.
Asgari fiyatın tekrar belirlenmesinin akabinde özel dalda de maaşların yükseltilmesi bekleniyor. Merkez Bankası anketine nazaran 6 aylık enflasyon yüzde 21.43 gerçekleşecek. Buna nazaran emeklilerin Temmuz artışı refah hissesi hariç yüzde 21.43 olurken, refah bayıyla birlikte artırım oranın yüzde 30-35’e çıkması bekleniyor.
Yeni emekli aylığı, fiyat, maaşta merak edilen soruların cevapları şöyle:
1- Emekli aylığına yapılacak artırımına eklenecek refah hissesi kaç puan olacak?
Milyonlarca memur, SSK ve Bağ-Kur, Emekli Sandığı emeklisi ve kontratlı çalışana yılın birinci yarısında yüzde 30 artırım yapıldı. Toplu mukaveleye nazaran memur için yüzde 16.48 olması gereken artırıma 13.52, personel, esnaf, çiftçi emeklisinin yüzde 15.40 enflasyon artırımına da 14.60 puan refah hissesi ek edildi. Temmuz ayında eklenecek refah hissesi oranı ise 6 aylık enflasyon açıklandıktan sonra netleşecek. Refah hissesinin 7500 lira üzerindeki aylıklar için kademelendirilerek farklı oranlarda yüzde 15 ile yüzde 20 ortasında değişmesi bekleniyor. Toplam 6 milyon emeklinin aylığına refah hissesi eklenecek.
2- En düşük emekli aylığına Nisan itibariyle yapılan yüzde 36’lık artırımın akabinde Temmuz’da da bir artış kelam konusu olacak mı?
Bugün itibariyle 3 milyon 762 bin kişi 6500 liranın altında, 8 milyon 139 bin kişi 7 bin liranın altında, 8 milyon 796 bin kişi 7500 liranın, 9 milyon 898 bin kişi de 8 bin liranın altında aylık alıyor. Emekli aylıkları prime temel kar, çalışma müddetine nazaran hesaplanıyor. Emekli aylıkları Ocak ve Temmuz aylarında enflasyon oranında artırılıyor. En düşük emekli aylığı 7500 liraya çıkarılırken Temmuz artırımı kök aylık üzerinden yansıtılacak. Kök aylık 5 bin liraysa yüzde 30 artırım varsayımı ile emeklinin ayılığı 6500 lira olacak lakin 7500 lira yatmaya devam edecek. Örneğin, bugün itibariyle en düşük aylığı 6 bin 95 lira olan SSK’lılar (2000 öncesi işe başlayacak) Temmuz ayında enflasyon artırımının yüzde 30 olduğu düşünüldüğünde kök aylığı 7 bin 923 liraya çıkacak. Bu kapsamdaki bir emeklinin eline geçecek aylık 7500 liradan 7 bin 923 liraya çıkmış olacak.
3- Minimum fiyat Temmuz ayında kaç lira olacak?
Toplam sigortaların yüzde 41’i, 7 milyon 131 bini minimum fiyatla çalışıyor. Minimum fiyat bu yıl için yüzde 54.7 artışla brüt 10 bin 8 lira, net ise 8 bin 506 lira uygulanıyor. Haziran ayında Taban Fiyat Tespit Kurulu’nun toplanması bekleniyor. Yeni taban fiyatta de enflasyon sayıları belirleyici olacak. 6 aylık enflasyon artışının yüzde 20-30 ortasında olması bekleniyor. Enflasyon yüzde 20 artarsa net 10 bin 200 lira, yüzde 30 artarsa net 13 bin 10 lira, yüzde 40 artarsa net 14 bin 11 lira olacak.
4- Bugün itibariyle aylık ve maaşlara yansıyacak 6 aylık enflasyon varsayımı nedir?
Merkez Bankası Piyasa İştirakçileri Anketi’ne nazaran enflasyon, Nisan’da yüzde 2.65, Mayısta yüzde 2.46, Haziran için de yüzde 2.61 olacak. Bu varsayıma nazaran birinci 6 aylık enflasyon yüzde 21.43 gerçekleşecek. SSK, Bağ-Kur, emeklileri refah hissesi hariç bu oranda artırım alacak. Refah hissesiyle birlikte bu oran yüzde 35’e ulaşması bekleniyor. Memur ve Emekli Sandığı emeklilerinin artırımı da toplu kontrat ve enflasyon farkı ile belirleniyor. Yüzde 6 toplu kontrat artışı, birinci 6 ayda yüzde 8’lik oran aşıldığı için enflasyon farkı olacak memur ve emeklilerinin artışı da yüzde 21.43’lük 6 aylık enflasyon varsayımına nazaran yüzde 19.18 olacak. Refah hissesinin yüzde 30 ya da yüzde 35’i tamamlama biçiminde olması bekleniyor.
5- Emekliliğe Temmuz ayında hak kazanıyorum, alacağım kıdem tazminatı da artar mı?
Yeni minimum fiyatla birlikte çalışma ve toplumsal güvenlikte birçok ödeme kalemi tekrar belirlenecek, en düşük aylık ihbar, kıdem tazminatı, emzirme yardımı da artacak. Temmuz ayında minimum fiyatın artmasıyla kıdem tazminatları son brüt maaş üzerinden hesaplanacak. İşten ayrılanlar için hesaplamada yeni minimum fiyatın brüt sayısı geçerli olacak. Taban fiyat bütün iş kollarını kapsayacak formda belirleniyor, patron bu fiyatın altında ödeme yapamıyor. İşsizlik ödeneği ile kısa çalışma ödeneğinin tavanı artacak.
6- EYT’li olmakla birlikte emekli olmadan devam edersem emekli aylığım yükselir mi?
Uzun yıllar çalışmak, prim gün sayısının artması tek başına aylığı artırmaya yetmez.
Brüt karın yüksek yatırılması değer taşıyor. Bildirilen matrah artınca emekli aylığı da yükseliyor. Emeklilik başvurusu yapılırken bakmakla yükümlü eşle birlikte çocuk sayısı da bildirilir. Bakmakla yükümlü şahıslar olması aylık bağlama oranını artırır. Emekli aylığı çalışanın ortalama aylık çıkarı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan meblağ aylık olarak bağlanıyor.
7- Emekli aylığı bağlanırken son yıllardaki karın düşük ya da yüksek olmasının tesiri var mı?
Emekli aylığı bağlanırken prim günü, aylık bağlama oranı, prime temel yarar meblağı üzere birçok parametre dikkate alınır. Son on yıllık ortalama yarar 2000 öncesi çalışmalarda dikkate alınır. Çalışırken çıkarı yüksek bildirilenlerin son 10 yıl ortalaması, düşük olanların da son 5 yılı dikkate alınır. 2000 yılından sonra işe başlayanların yüksek emekli aylığı alabilmesi için prim gününü artırması, yüksek çıkar bildirmesi gerekiyor.
8- Emekli aylığını artıran prime temel karların tesiri yıllara nazaran değişir mi?
Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilen prime temel yarar emekli aylığını artırmada büyük ehemmiyet taşıyor. Aylık hesabında, Ocak 2000 öncesi, Ocak 2000 ile Ekim 2008 ortası ve bu tarihten sonrası olmak üzere üç kıymetli periyot bulunuyor. 2000 öncesi periyot aylık hesabı gösterge, memur maaş katsayı ve aylık bağlama oranı çarpımı ile bulunuyor. Gösterge sisteminin temel alındığı 2000 öncesi primler emekli aylığını değerli ölçüde artırıyor.
