Ekonomim’de yer alan habere nazaran, dünyanın en büyük deniz ticaret filolarından birine sahip olan Yunan armatörler, Batı’nın yaptırımlarını nedeniyle büyüyen tanker piyasasından hisse alamayınca gemileri satışa çıkardı. 2023’ün en çok tanker satanı Yunan armatör olurken, alım tarafında ise Türk armatör birinci sıralarda yer aldı.
Yunan Gemi Brokerleri Derneği (Hellenic Shipbrokers Association-HSA) Lideri John N. Cotzias, geçen cuma günü Yunanistan’ın liman kenti Pirede düzenlenen 8. Global Denizcilik Yöneticileri Sempozyumu’nda, İktisat gazetesinin sorularını yanıtladı. Cotzias, global deniz nakliyatı kesiminin seyrine yönelik beklentilerini açıklarken, gemi alım-satım piyasasındaki şimdiki bilgileri paylaştı.
KRİZİ FIRSATA ÇEVİRDİLER
Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte son 20 yılın en karlı devrinin yaşandığı tanker piyasasında, kartlar tekrar karılıyor. Batı’nın yaptırımları nedeniyle petrol nakliyatının boru sınırlarından denize inmesiyle tanker talebi artarken, fiyatlarda da rekor artışlar yaşanmıştı. Ambargo nedeniyle Rus petrolünü taşıyamayan Yunan armatör, filodaki tankerleri satışa çıkarırken, krizi fırsata çeviren Türk armatör ise gemi topluyor. Lider John N. Cotzias’ın verdiği bilgiye nazaran, yılın birinci yarısında en fazla tankeri Yunan armatörler sattı, Türk armatör ise en büyük alıcılar ortasında yer aldı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden evvel, AB ve Asya’nın, Rusya’nın deniz yoluyla ham petrol ihracatının neredeyse yüzde 99’undan sorumlu olduğunu hatırlatan Cotzias, “Şimdi ise Asya ülkeleri, Rusya’nın deniz yoluyla ham petrol ihracatının yaklaşık yüzde 93’ünü ithal ediyor. Rusya’dan en büyük ham petrol ithalatçısı konumundalar. Avrupa’nın Rus ham petrol ithalatı ise yüzde 3’e düştü. Birebir biçimde Ocak 2022’de Rusya’nın deniz yoluyla yapılan petrol eserleri ihracatının sadece yüzde 10,3’ünden Asya ülkeleri sorumluyken, Rusya’nın deniz yoluyla taşınan petrol eserleri ihracatının da yaklaşık yüzde 50’sini Asya ülkeleri oluşturuyor. Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımları, global olarak petrol talebini arttığı bir periyoda denk geldi. Pandeminin sona ermesiyle hava seyahatinin tekrar başlaması petrol talebini artırmıştı” diye konuştu.
HSA Lideri John N. Cotzias, global deniz nakliyatı filosunda 2023’ün birinci yarısında yıllık bazda yüzde 27 artışla yaklaşık 390’a yakın tankerin el değiştirdiğini açıkladı. 2023’ün birinci yarısında çeyreğinde Yunanlar ortalama yaşı 17 olan 97 tanker satışı gerçekleştirdi. Bunu 37 gemi satışıyla Çin takip etti. Çinli armatörler tarafından satılan gemilerin ortalama yaşı 11 oldu. Satın alma tarafında ise birinci çeyrek bilgilerini açıklayan Cotzias, “BAE merkezli alıcılar 2023’ün birinci çeyreğinde dorukta yer alırken, Çin, Türkiye ve Hindistan da satın alma listelerinde üst sıralarda yer aldı. Çinli yatırımcılar 30, Türkler 27 ve Hintliler 26 tanker satın aldı” diye konuştu.
TÜRK ARMATÖR 28 DÖKME YÜK GEMİ ALDI
Diğer yandan J Cotzias, gemi alım iştahının hem tanker hem de kuru yük tarafında 2023’ün birinci çeyreğine nazaran azaldığını belirtti. Yılın birinci yarısında 311 adet kuru yük gemisi el değiştirdi. Bu gemilerin 55’ini Yunan armatör sattı. Japon ve Çinli armatörler ise bu periyotta sırasıyla 38 ve 35 dökme yük gemisi sattı. Kuru yükte tankerden farklı olarak alıcı tarafında da Yunanlar birinci sırada yer aldı. Yunan armatör 71 kuru yük gemisi alırken, Çinli ve Türk armatörler sırasıyla 28 ve 20 gemi satın aldı.
“NORMALE DÖNÜŞ VAKİT ALACAK”
Pandemiyle birlikte rekor karlılıkların yaşandığı denizcilik piyasasında navlun süratli düşüşe geçmişti. Son bir yılda konteyner ve kuru yük navlunları yüzde 70’in üzerinde düşüş gösterdi. Pekala, bu düşüş devam edecek mi? Cotzias, mevzuyla ilgili “Çin’in ekonomik toparlanmasındaki düşük performans ve Çin hükümetinin ekonomiyi canlandırmak için teşvik paketlerinin başarısızlığı, Çin’in GSYİH büyüme oranı kuru piyasası üzerinde büyük tesire sahip. Lakin öteki yandan Çin’de karayolu ve hava trafiğinin artması, iç ve dış turizmin canlanması ve birçok rafinerinin yine açılması, ham petrol ve mamul petrol talebini gemi talebini destekleyecek biçimde değerli ölçüde artırdı. Hasebiyle asıl soru, Çin’in değerli ekonomik büyümeye nasıl ve ne vakit geri döneceği, ticaret dinamiklerine ne halde dayanak vereceği ve öteki jeopolitik faktörlerin global piyasaları nasıl etkilemeye devam edeceği. Öteki yandan Ukrayna savaşının yarattığı değerli ticaret değişiklikleri, demir-çelik ihracatının ana yolu olduğu için deniz yoluyla yapılan kuru yük ticaretini etkiliyor. Savaş yarın bitse bile, global ticaretin ve bilhassa deniz yoluyla yapılan ticaretin, bölgedeki savaş öncesi pandemi düzeylerine ve faaliyetlerine dönmesi için yıllara muhtaçlığı olacak” açıklamasını yaptı.
HURDAYA ÇIKIŞLAR TÜRKİYE İÇİN FIRSAT
Konteyner piyasasının iki yıl boyunca harika karlar elde ettiğini, bu durumun armatörlerin muazzam nakit rezervleri geliştirmelerine müsaade verdiğini söz eden Cotzias, bu gelirin büyük oranda yeni inşaya yatırıldığını söyledi. Global konteyner gemi filosunun yüzde 15’i kadar yeni gemi siparişi verildiğini tabir eden Cotzias, yeni gemilerin piyasaya girmesinin navlunu baskılayacağını lisana getirirken, yeni çevreci gemilerin ise bu mevzuda erken davranan armatöre avantaj sağlayacağını söyledi. Öte yandan, yeni gemilerin filoya girmesi ile hurdaya çıkışların hızlanacağına işaret eden Cotzias, “Hurdaya çıkışlarda hızlanma bekleniyor. Bu durum Türkiye’nin gemi söküm faaliyetlerini geliştirmesi ve hurdaya çıkacak konteyner gemilerini ülkeye çekmesi altın bir fırsat” dedi.
“İKİ ÜLKE BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ YAPABİLİR”
HSA Lideri John N. Cotzias, Türk denizcilik topluluğu ile epey yakın ilgileri bulunan ve sevilen bir isim. Türkiye’de çok fazla arkadaşı olduğunu ve kendini konutunda üzere hissettiğini vurgulayan Cotzias, iki ülke ortasındaki yeni işbirliği fırsatlarına yönelik, “Türkiye ve Yunanistan, bölgedeki deniz ticareti ve lojistik operasyonlarını geliştirmek için işbirliği yapabilir. Bu, liman geliştirme, kargo elleçleme, gemi inşa, ve tedarik zinciri idaresindeki ortak teşebbüsleri yahut iştirakleri içerebilir. Türkiye ve Yunanistan denizcilik kesimleri, ortak çıkarları savunmak, en düzgün uygulamaları paylaşmak ve milletlerarası denizcilik düzenlemeleri ve siyasetlerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak için işbirliği yapabilir. Her iki komşu ülkeden gemi komitecileri, gemi kiralama ve satış ve satın alma süreçlerinde işbirliği yapabilir” dedi.
“TÜRKİYE PAZAR HİSSESİNİ KORUMALI”
Türk denizcilik bölümüne yönelik kıymetlendirme yapan Cotzias, şunları söyledi:
“Türkiye, Avrupa, Asya ve Orta Doğu’yu birbirine bağlayan eşsiz bir coğrafik pozisyona sahip. Bu pozisyon, denizcilik kesiminin memleketler arası ticaret için değerli bir geçiş merkezi olarak hizmet vermesi için değerli fırsatlar sunuyor. Son yıllarda yapılan konteyner terminalleri, tersaneler, lojistik merkezler üzere liman altyapısına yapılan hakikat yatırımlar ile verimlilik, elleçleme kapasitesi artırıldı ve bu da daha fazla lojistik faaliyetini ülkeye çekti. Ayrıyeten, global ticaret büyüdükçe, Türkiye nakliye hizmetlerine yönelik artan talepten yararlanabilir. Türkiye’nin pazar hissesini korumak ve geliştirmek için maliyet, verimlilik ve hizmet kalitesi açısından rekabet gücünü artırması gerekiyor.”
