1 Eylül haftasında kartlı harcamalar 191.1 milyar lira ile rekor kırdı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de geçen yıla nazaran yüzde 140 artışa dikkat çekerek tedbir alınacağını belirttiği kartlı harcamalarda gerçek artış ise yüzde 51 oldu. Okulların açılmasının tesiriyle eğitim harcamaları bir yılda nominal olarak yüzde 345,45, gerçek olarak yüzde 199,74 artarken, dövize hassas harcama kalemlerindeki iki katına varan yükselişler dikkat çekti.
Seçim sonrası bilhassa vergi ayarlamaları, kur atağının yayılan tesiriyle enflasyonda süratli bir yükseliş yaşandı. TÜİK datalarına nazaran üç ayda enflasyon yüzde 24 artarken, döviz kurlarındaki yükseliş de yüzde 35 düzeylerine geldi. Global çapta yükselen ve kurla daha da tesiri artan akaryakıt başta olmak üzere kimi eser kalemlerinde ise artış üç ayda yüzde 80’e dayandı. Merkez Bankası’nın Para Siyaseti Şurası metinlerinde dikkat çektiği üzere bozulan enflasyon beklentileri de harcamaları öne çekince kartlı harcamalar adeta patladı.
AKARYAKITA GERÇEK OLARAK YÜZDE 27 FAZLA HARCANDI
Merkez Bankası’nın haftalık datalarından yapılan hesaplamaya nazaran; geçen yıl eylülün birinci haftası 79.7 milyar lira olan toplam kredi ve banka kartı harcamaları, bu yıl 1 Eylül haftasında 191.1 milyar liraya yükseldi. Bu yüzde 140 nominal artış enflasyondan arındırıldığında ise yüzde 51’de gerçek artış yaşandığına işaret ediyor. Akaryakıt ve akaryakıta geçen yıl 6.06 milyar lira harcanırken eylülün birinci haftası bu yıl 12.3 milyar lira harcandı. Yani kartla yapılan harcamalarda yüzde 103,6 nominal, yüzde 27 gerçek artış kelam konusu.
ÇEŞİTLİ BESİNLERE KARTLI HARCAMA GERÇEK OLARAK YÜZDE 39 DAHA FAZLA
Çeşitli besinler için yapılan kredi ve banka kartı harcamaları geçen yıl 5 milyar lira iken bu yıl 12 milyar liraya çıktı. Eylül ayının birinci haftasındaki bu harcama, yüzde 140 nominal artış olduğunu gösteriyor. Enflasyondan arındırıldığında ise çeşitli besinler için tüketiciler kartlı harcamalarını yüzde 39 artırmak zorunda kaldı. Hizmet enflasyonu Merkez Bankası’nın katılık uyarısı yaptığı bir alan olarak öne çıkıyor. Hizmet bölümlerinde kartlı harcamalar geçen yıl eylülün birinci haftası 4.5 milyar lira iken bu yıl 12.4 miyar liraya yükseldi. Nominal artış yüzde 173,6 iken enflasyondan arındırıldığında gerçek artış yüzde 52,35 oldu.
OKULLAR BU YIL VELİLER İÇİN 3 KAT DAHA KIYMETLİ AÇILDI
Okulların açılması kartlı harcamaları eylülün birinci haftası kıymetli ölçüde etkiledi. Eğitim harcamalarına geçen yıl eylülün birinci haftasında yalnızca 2.6 milyar lira harcanmışken bu yıl eylülün birinci haftasında 11.6 milyar lira harcandı. Bu nominal olarak yüzde 345,45 enflasyondan arındırıldığında ise gerçek olarak yüzde 199,7 artışa işaret ediyor. Veliler, bu yıl eğitim harcamalarına kartlarla neredeyse 3 katı daha fazla ödedi. Giysi ve ayakkabı harcamalarında da okulların açılmasının tesiri kelam konusu. Bu küme için geçen yıl eylülün birinci haftası 5.4 milyar lira harcanırken, bu yıl eylülde ise POS’lar kartlardan 11.5 milyar lira çekti. Nominal artış yüzde 111,7 iken enflasyondan arındırıldığında giysi ve ayakkabı kümesine gerçek olarak harcama artışı yüzde 61,5 oldu.
MARKET VE AVM’LERDE KARTLA 30 MİLYAR HARCADIK
Tüketiciler geçen yıl eylülün birinci haftasında market ve AVM’lerde kredi ve banka kartları ile 15.2 milyar lira harcarken, bu yıl eylülde 30.6 milyar lira harcadı. Nominal olarak yüzde 101,7 artış yaşanırken enflasyondan arındırıldığında market ve AVM’lerde kartlı harcama yüzde 27 artış gösterdi. Hem besin kümesindeki hem vergi ayarlamalarından hem de kurdaki yükselişten etkilenen yemek kümesinde kartlı harcama geçen yıl eylülde 4.56 milyar lira iken bu yıl eylülde 10.9 milyar lira oldu. Yüzde 140 nominal artış olurken enflasyondan arındırıldığında gerçek artış yüzde 26,45 oldu.
DÖVİZE ENDEKSLİ KÜMEDE İKİ KATINA VARAN ARTIŞ
Dövize hassas kümelerde da yüksek harcama artışları dikkat çekiyor. İthal eserlerin yüklü yer aldığı elektrik elektronik kümesine geçen yıl eylülde 4.4 milyar lira harcanırken bu yıl eylülün birinci haftasında 13 milyar lira harcandı. Bu nominal yüzde 194,4 enflasyondan arındırıldığında ise gerçek olarak yüzde 94,1 artış yaşandığını gösteriyor. Mobilya kümesinde da geçen yıl eylülün birinci haftasında 2.4 milyar lira olan kartlı harcamalar, bu yıl 5.4 milyar liraya yükseldi. Bu nominal yüzde 126 enflasyondan arındırıldığında ise gerçek olarak yüzde 42,3 artış olduğunu ortaya koyuyor. Sıhhat için kartlı harcamalar yüzde 119 nominal yüzde 23,42 gerçek olarak artarken, seyahat harcamaları yüzde 124 nominal yüzde 23,2 gerçek olarak arttı.
GECİKME FAİZİ VE NAKİT ÇEKME FAİZLERİ ARTTI
Merkez Bankası’nın siyaset faizinde yaptığı artışlar son üç ayda kredi kartlarının gecikme ve nakit çekme faizlerini de artırdı. Haziranda kredi kartları için azami akdi faiz oranı yüzde 1,36 düzeyinde, azami gecikme faizi oranı ise yüzde 1,66 düzeyindeydi. Siyaset faizi artışlarıyla birlikte evvel temmuzda azami faiz oranı yüzde 1,91’e, ağustosta yüzde 2,31’e, eylül itibariyle ise yüzde 2,81’e çıktı. Gecikme faizi oranı da temmuzda yüzde 2,21’e, ağustosta yüzde 2,43’e eylülde ise yüzde 3,11’e yükseldi. Kredili mevduat hesapları dahil karttan nakit çekme faiz oranları ise yeniden haziranda yüzde 1,36 iken temmuzda yüzde 1,91’e, ağustosta yüzde 2,89’a, eylülde ise yüzde 3,57’ye geldi. Nakit çekme gecikme faizi ise hazirandaki yüzde 1,66 düzeyinden temmuzda yüzde 2,21’e, ağustosta yüzde 3,19’a eylülde ise yüzde 3,87’ye çıktı.
180 BİN KİŞİ YASAL TAKİPTE
Bireysel kredisini ödeyemeyenler temmuz ayında 78 binden 96 bine çıkarken, ferdî kredi kartını ödeyemeyenler 100 binden 114 bine yükseldi. Ferdi kredi ya da kredi kartı borcunu ödeyemeyerek yasal takibe düşenlerin oranı da 180 bine çıkarak temmuzda aylık yüzde 52 artış gösterdi. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi Negatif Nitelikli Ferdi Kredi ve Kredi Kartı raporuna nazaran; ocak-temmuz 2023 periyodunda ise bir evvelki yıl birebir periyoda nazaran ferdî kredi yahut ferdi kredi kartı borcundan ötürü yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı yüzde 22 azalarak 752 bin bireye indi. Öte yandan, Risk Merkezi datalarına nazaran, Temmuz 2023 prestijiyle kişisel kredi kartlarını da içeren ferdi kredilerde tasfiye olunacak alacakları bir evvelki yıla nazaran yüzde 26 artış ile 40 milyar TL’ye yükseldi.
REEL OLARAK GERİLEYEN TEK KÜME TELEKOM
Merkez Bankası datalarına nazaran, geçen yıl eylülün birinci haftası ile bu yıl eylülün birinci haftasında yapılan kartlı harcamalar karşılaştırıldığında gerçek olarak düşüş gösteren küme telekomünikasyon oldu. Geçen yıl eylülde 1.74 milyar lira harcanan telekomünikasyon kümesine bu yıl eylülün birinci haftasında 1.99 milyar lira harcandı. Nominal artış yüzde 14,4, enflasyondan arındırıldığında gerçek daralma ise %24,5 oldu.
