Türk dünyası ortasındaki iş birliği ve ticaret her geçen gün daha da gelişerek büyüyor. O denli ki, bedelli coğrafyalarda yer alan Türk ülkelerin birbirleriyle yaptığı mutabakatların kıymeti milletlerarası pazarın da merceği altında.
Birçok enerji kaynağının rezervine sahip Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın güç üslerinde hareketlilik arttıkça bölgeden gelecek yeni projeler de gündemi belirlemeye aday. O projelerden biri de Trans Hazar Petrol Boru Hattı…
TRT’de yer alan habere nazaran, Bu sınır için şimdi imzalar atılmasa da yeni gelişmelerin yakın vakitte yaşanması mümkün. Atılacak imzalarla muhtemel Trans Hazar Petrol Boru Hattı’nın bölgedeki petrol entegrasyonunda istikrarları değiştirmesi bekleniyor.
Uzmanlara nazaran proje, güzergahın değerli noktalarının yer aldığı Türkiye’yi, bölgesel ve memleketler arası alanda rol sahibi yapabilir. O denli ki, Türkiye petrol ticaret merkezi olma potansiyelini daha da güçlendirebilir.
Hazar Denizi’ndeki güç noktalarının ehemmiyetini ve Trans Hazar Petrol Boru Hattı’nın getirilerini Türkiye Güç Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Lideri Oğuzhan Akyener ile konuştuk.
ULUSLARARASI PAZARLAR HEDEFLENİYOR
Öncelikle Akyener, Trans Hazar Petrol Boru Sınırı’nın uzun yıllardır planlanan bir proje olduğunu belirtiliyor fakat, hala sınır için imzalar atılmış değil. Akyener, bu çizginin gerçekleştirilmesini en çok isteyen iki ülkenin Kazakistan ve Türkmenistan olduğunun altını çiziyor. Hatta, “Kazakistan bir petrol boru çizgisiyle ürettiği petrolü Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Çizgisi’ne ve tahminen ileride Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Sınırı’nın da genişletilmiş versiyonuna nakletmeyi hedefliyor” diye ekliyor ve şöyle anlatıyor:
“Trans Hazar Petrol Boru Çizgisi, Kazakistan ve Türkmenistan’ın petrol ve doğal gaz üretimini Azerbaycan’a taşımak ve oradan memleketler arası pazarlara ulaştırmak hedefiyle planlanan bir boru çizgisi projesi. Boru sınırının iki ayağı var; Kazakistan’dan Bakü’ye petrol taşıyan bir boru çizgisi ve Türkmenbaşı’ndan Bakü’ye doğal gaz taşıyan bir boru çizgisi. Bu projenin maksatları ortasında bölgesel güç entegrasyonu, Türk dünyası iş birliği ve güç güvenliğinin artırılması yer alıyor. Fakat, projeyle ilgili birtakım soru işaretleri ve ekonomik sürdürülebilirlik bahisleri da var. Şimdi proje imzalanmadı lakin ileride gerçekleşmesini umuyoruz.”
CEYHAN LİMANI’NIN KIYMETİ ARTAR
Trans Hazar Petrol Boru Sınırı’nın ekonomik katkılarının epeyce değerli olması bekleniyor. Bu petrol boru sınırı gerçekleştirilebilirse, “Kazakistan ve Türkmenistan’a petrol ve doğal gaz ihracatını daha aktif ve verimli bir halde gerçekleştirebilme imkanı doğar” diyor Akyener:
“Azerbaycan, daha fazla petrol taşıyarak Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Çizgisi’nin kapasitesini tam olarak kullanabilir ve Kazakistan’ın petrol ihracatının bir kısmını da bu güzergahtan gerçekleştirebilir. Bu durum, Türkiye’nin Ceyhan Limanı’nın stratejik ehemmiyetini artırırken, Kazakistan’ın da Rusya’ya olan bağımlılığını azaltma gayesini dayanaklar.
Aynı formda, Türkmenistan’ın daha fazla doğal gaz üretebilmesi ve Türkiye’ye sevkiyat yapabilmesi için bu boru sınırı büyük bir fırsat sunar. Türkmenistan’ın vergi sistemi ve yatırım çekme siyasetlerinde iyileştirmeler yapması durumunda, Türkiye’nin dayanağıyla Türkmenistan’ın doğal gaz ihracat potansiyeli artabilir. Bu da Türkmenistan’ın ekonomik kalkınmasına ve doğal gaz ihracatında müşteri çeşitliliği sağlamasına yardımcı olabilir.”
ÜLKELERİN EKONOMİK BÜYÜME POTANSİYELİNİ ARTIRIR
Trans Hazar Petrol Boru Çizgisi’nin amacı, bölge ülkeler ortasındaki bağları daha ileri düzeye taşıması istikametinde. Akyener, bu türlü bir sınırın kriz durumlarında güç tedarik güvenliği için de hayli değerli olacağına işaret ediyor:
“Boru çizgisinin gerçekleştirilmesiyle birlikte, bu ülkeler ortasında güç alanında daha güçlü bir iş birliği ve entegrasyon sağlanır. Güç bölümündeki iş birliği, ülkelerin ekonomik büyüme potansiyelini artırır, istihdam yaratır ve bölgesel kalkınmayı takviyeler. Tıpkı vakitte, kriz durumlarında güç tedarik güvenliğini sağlamak için alternatif bir sevkiyat yolunun olması da büyük bir avantaj olur.
Trans Hazar Petrol Boru Çizgisi’nin gerçekleştirilmesiyle birlikte, bölgedeki güç kaynaklarının daha aktif bir biçimde kullanılması ve ihracat potansiyelinin artması beklenir. Bu da bölgedeki ülkelerin ekonomik büyümesini ve kalkınmasını desteklerken güç arz güvenliğini de sağlar. Fakat, bu projenin gerçekleştirilmesi birçok teknik, ekonomik ve politik zorlukları beraberinde getirecektir ve ayrıntılı bir planlama ve iş birliği gerektirecektir.”
BTC TAM KAPASİTE KULLANILAMIYOR
Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Çizgisi’nin kapasitesi yaklaşık 1,2 milyon varil civarında. Lakin bu kapasitenin yarısı bile kullanılamıyor diyor Akyener ve ayrıntıları şöyle ekliyor:
“Azerbaycan’ın petrol üretiminin düşmesi nedeniyle BTC’nin taşıma kapasitesi 500-600 bin varil ortasına düşmüştü. Şu an için Kazakistan ise günlük ortalama petrol sevkiyatını 30-40 bin varil ortasında gerçekleştiriyor. Bu sevkiyat gemilerle yapılıyor şu anda, petrol boru sınırıyla değil. Birtakım günler tanker yanaşmıyor lakin bu sayı ortalama. Ancak şimdilik Kazakistan’ın maksadı, liman kapasitelerini artırarak günlük petrol sevkiyatını 400-500 bin varil aralığına çıkarmak. Bu halde BTC’nin kapasitesinin de kullanılması hedefleniyor.”
TÜRKİYE, PETROL TİCARET MERKEZİ OLABİLİR
Akyener, Trans Hazar Petrol Boru Çizgisi’nin Türkiye’ye güç ticaretinde kıymetli bir rol verebileceğini belirtiyor, bölgesel ekonomik entegrasyona katkının stratejik kazanımlar sağlayacağını söylüyor:
“Hat, Türkiye’ye çeşitli petrol kaynaklarından tedarik imkanı sağlar. Bu durum, Türkiye’ye güç konusunda stratejik çeşitlilik getirir. Rafineriler, muhakkak petrol çeşitlerini kullanarak çalışma verimliliklerini artırır. Trans Hazar Petrol Boru Çizgisi, Türkiye’ye farklı petrol çeşitlerinin ulaşmasını sağlayarak rafinerilerin daha faal bir biçimde çalışmasına katkıda bulunabilir.
Hat, Türkiye’nin stratejik kıymetini de artırır. Ceyhan Limanı, kıymetli bir petrol ticaret merkezi haline gelebilir. Türkiye, Ceyhan’da petrol ve petrol eserleri piyasasıyla birlikte depolama ve ticaret merkezi olarak pozisyonunu güçlendirebilir. Ayrıyeten, Trans Hazar Petrol Boru Çizgisi, Türkiye’nin bölgesel iş birliğine katkıda bulunabilir. Örneğin, Irak üzerinden daha fazla petrol alımı için Kerkük-Ceyhan Boru Çizgisi revize edilebilir. Irak’ın İpek Yolu projesi kapsamında Basra Petrol’ün de Ceyhan’a ulaşmasıyla ilgili çalışmalar yapılabilir. Bu tıp projelerle Türkiye, bölgedeki petrol ticaretine daha fazla entegre olabilir.
Uzun vadede, Türkiye Trans Hazar Petrol Boru Sınırı üzerinden sağlanan petrol ticaretiyle birlikte doğal gaz ticaret merkezi olma amacını güçlendirebilir. Yani, Türkiye, güç ticaretinde kıymetli bir rol oynayabilir ve bölgesel ekonomik entegrasyona katkıda bulunabilir.”
