TCMB, fiyat istikrarının kalıcı ve sürdürülebilir bir biçimde kurumsallaşması için Liralaşma Stratejisi’nin tüm ögeleriyle uygulanacağını bildirdi.
21 Mayıs’ta gerçekleştirilen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası PPK Para Siyaseti Şurası Toplantısının Özeti yayımlandı.
Özette, “Kurul, 2023 Yılı Para Siyaseti ve Liralaşma Stratejisi metninde belirttiği üzere, nakdî transfer sisteminin aktifliğini destekleyecek araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset araç setini liralaşma gayeleriyle uyumlu hale getirecektir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, Açık Piyasa Süreçleri fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, fonlamanın kompozisyonunda para takası (swap) tartısının azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılmaktadır.” denildi.
Özet şöyle;
“Tüketici fiyatları nisan ayında yüzde 2,39 oranında artış kaydederken yıllık enflasyon 6,83 puan düşüşle yüzde 43,68 düzeyine gerilemiştir. Yıllık enflasyon güç ve besin kümelerinde daha bariz olmak üzere tüm kümelerde azalmıştır. Aylık bazda fiyatlar incelendiğinde, güç kümesinde gerilerken, besin ve hizmet kümelerinde artmıştır. Güç fiyatlarındaki besbelli düşüşün devam etmesiyle üretici fiyatlarındaki aylık artış hudutlu olmuş ve yıllık üretici enflasyonundaki gerileme eğilimi sürmüştür. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle aylık artışlar B göstergesinde yavaşlama eğilimini korurken C göstergesinde hudutlu bir ölçü yükselmiş, her iki göstergenin de yıllık enflasyonu gerilemiştir.
Gıda ve alkolsüz içecekler kümesi fiyatları nisan ayında yüzde 3,95 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 13,97 puan düşüşle yüzde 53,92 olmuştur. Yıllık enflasyon, işlenmemiş besinde 13,24 puan azalışla yüzde 52,70, işlenmiş besinde ise 13,93 puan düşüşle yüzde 57,75 olarak gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış bilgiler, zerzevat kümesi kaynaklı olarak, taze meyve ve zerzevat fiyatlarının nisan ayında arttığına işaret etmiştir. Taze meyve ve zerzevat dışı işlenmemiş besin fiyat gelişmeleri incelendiğinde, kırmızı ve beyaz et fiyatlarındaki yükselişlerin devam ettiği izlenmiştir. İşlenmiş besin alt kümesinde aylık fiyat artışı yavaşlama eğilimini sürdürerek yüzde 0,97 ile sonlu bir yükseliş sergilemiştir. İşlenmiş et eserleri haricinde küme genelinde ölçülü fiyat hareketleri izlenirken, ekmek ve tahıllar kaleminin fiyat artışındaki yavaşlama dikkat çekmiştir.
Enerji fiyatları aylık bazda yüzde 3,86 ile yüksek bir oranda gerilemiş, küme yıllık enflasyonu 14,47 puan azalışla yüzde 21,19 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede olumlu seyreden global fiyat hareketlerinin tesiri hissedilmiştir. Bu periyotta meskenlere yönelik elektrik tarifeleri yüzde 15 oranında gerilerken, akaryakıt (yüzde -1,24) ve tüp gaz (yüzde -4,66) fiyatları da azalış sergilemiştir. Şebeke suyu ise fiyat artışıyla (yüzde 1,74) küme görünümünden ayrışmaya devam etmiştir. Güç fiyatlarındaki gerilemenin mayıs ayında da devam edeceği kıymetlendirilmektedir.
Hizmet kümesinde fiyatlar yüzde 3,89 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 1,31 puan düşüşle yüzde 58,62’ye gerilemiştir. Bu devirde, yıllık enflasyon ulaştırmada daha besbelli olmak üzere ulaştırma ve lokanta-otel alt kümelerinde gerilemiş, öbür hizmetler kümesinde yatay seyretmiş, kira ve haberleşmede ise yükseliş kaydetmiştir. Aylık bazda incelendiğinde, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığındaki artışın sürüklediği ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar yüzde 3,08 oranında yükselmiş, alt küme yıllık enflasyonu 11,68 puan azalışla yüzde 45,44 düzeyine gerilemiştir. Kırmızı et başta olmak üzere besin fiyatlarındaki görünüm ile birlikte lokanta-otel kümesinde aylık fiyat artışları yüksek düzeyini (yüzde 4,24) korumuş, alt küme yıllık enflasyonu 4,32 puan düşüşle yüzde 66,41 olmuştur. Başka hizmetler alt kümesindeki artışta (yüzde 2,70) temelde paket çeşit, bakım-onarım ve eğitim kalemleri öne çıkmıştır. Kiralarda aylık bazdaki yüzde 4,37’lik artışla birlikte yıllık enflasyon yüzde 66,76 oranına yükselmiştir. Haberleşme alt kümesinde fiyatlar yüzde 8,02 ile besbelli oranda yükselirken, bu gelişmede cep telefonuyla yapılan görüşme ile internet fiyatlarındaki artışlar belirleyici olmuştur.
Temel mal kümesinde yıllık enflasyon 2,42 puan azalışla yüzde 34,16 olmuştur. Yıllık enflasyonun alt kümeler genelinde gerilediği gözlenmiştir. Güçlü mal fiyatları (altın hariç) aylık bazda yüzde 3,05 oranında yükselirken, alt küme yıllık enflasyonu 2,74 puan düşüşle yüzde 37,47 olarak gerçekleşmiştir. Nisan ayında fiyat artışları araba ve beyaz eşya kalemlerinde güçlenmiş, mobilyada ise yavaşlamıştır. Öteki temel mallar alt kümesinde fiyatlar yüzde 1,09 oranında yükselirken yıllık enflasyon 1,15 puan gerileyerek yüzde 43,33 olmuştur. Perakende ilaç satımında uygulanan yasal karlılık baremlerinde mart ayı ortasında yapılan güncellemenin sarkan tesirleriyle ilaç fiyatları yüzde 5,36 oranında artmış ve alt küme aylık fiyat yükselişinde öne çıkan kalem olmuştur. Giysi ve ayakkabı alt kümesinde, fiyatlar yüzde 3,80 oranında artış kaydederken yıllık enflasyon 3,49 puan düşerek yüzde 12,77 düzeyine gerilemiştir. Giysi ve ayakkabı kümesinde yazlık eserlerin endekse giriş ayının nisan ayından mayıs ayına kaymasını içeren sistem değişikliğinin bu iki ayda endeks üzerinde beklenen tesirleri de kelam hususudur.
Mayıs ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran on iki ay sonrasına ait enflasyon beklentisi 1,18 puan düşüşle yüzde 29,84’e gerilemiştir. Gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi yüzde 17,74, beş yıl sonrasına ait enflasyon beklentisi ise yüzde 8,22 düzeyinde ölçülmüştür.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler ve Riskler
Yakın devirde iktisadi faaliyete ait açıklanan datalar iddia edilenden daha olumlu düzeylerde gerçekleşmesine karşın, jeopolitik risklerin ve faiz artışlarının da tesiri ile gelişmiş ülke ekonomilerinde resesyon kaygıları sürmekte, birbirini takip eden banka iflaslarının tetiklediği finansal istikrarı tehdit eden şartların oluştuğu gözlenmektedir.
Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte tahlil araçları sayesinde temel besin başta olmak üzere kimi kesimlerdeki arz kısıtlarının olumsuz tesirleri azaltılmış olsa da memleketler arası ölçekte üretici ve tüketici enflasyonu yüksek düzeylerini sürdürmektedir. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve memleketler arası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.
Ülkeler ortasında farklılaşan iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve bağlantılarındaki ayrışma devam etmekle birlikte, takas mutabakatları ve yeni likidite imkânları ile finansal istikrarı öncelikleyen eşgüdümlü adımlar atılmaktadır. Finansal piyasalar, merkez bankalarının faiz artırım döngülerini yakında sonlandıracağını beklentilerine yansıtmaktadır.
Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında, mayıs ayında pay senedi piyasalarına girişler devam ederken borçlanma senedi piyasalarından çıkışlar gözlenmiştir. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır.
Uluslararası emtia fiyatları nisan ayı ortalarına kadar artış kaydettikten sonra tekrar gerileme eğilimine girmiştir. Kelam konusu gelişme alt kümeler geneline yayılırken, güç alt endeksindeki düşüşün daha besbelli olduğu izlenmektedir. Güç alt endeksinde gerileme ham petrol ile hudutlu kalmamış, propan, bütan ve doğal gaz üzere eserlerde de gözlenmiştir. Global arz zincirindeki baskılara dair göstergeler nisan ayında tarihî eğiliminin altında seyretmeye devam etmiş, milletlerarası nakliyat maliyetlerindeki ölçülü seyir korunmuştur. Bu görünüm altında, üretici fiyatları yüzde 0,81 oranında hudutlu bir halde yükselmiş, yıllık üretici enflasyonu 10,34 puan düşüşle yüzde 52,11 düzeyine gerilemiştir.
Uluslararası gelişmelere ek olarak doğal gaz başta olmak üzere güç tüketimine verilen dayanaklar, enflasyondaki düşüş sürecini olumlu etkilemektedir. Hanelere sağlanan doğal gazın mayıs ayında tamamının, sonraki 11 ay mühletince de 25 metreküpünün bedelsiz sunulacak olması doğal gazın tüketim sepetindeki kıymetli tartısından ve uygulamanın tüm ülkeyi kapsamasından ötürü gelecek aylarda fiyatlar üzerinde beklentileri aşan güçlü bir düşürücü tesirde bulunabilecektir. Kelam konusu düşürücü tesir, ek takviyeler kelam konusu olmazsa, havaların soğuması ve ısınma gayeli güç tüketiminin devreye girmesiyle birlikte yılın son çeyreğinde kademeli olarak endeksten çıkacaktır.
Uygulanan bütüncül siyasetlerin dayanağıyla enflasyonun düzeyinde ve eğiliminde güzelleşmeler devam etmekle birlikte, zelzelenin yol açtığı arz-talep dengesizliklerinin enflasyon üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.
Asrın felaketi öncesindeki öncü göstergeler 2023 yılının birinci çeyreğinde iç talebin dış talebe kıyasla daha canlı olduğuna ve büyüme eğiliminde artışa işaret etmekteydi. Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi şubat ayında aylık bazda yüzde 5,9 oranında düşüş kaydederken mart ayında yüzde 5,5 oranında kayda bedel bir toparlanma sergilemiştir. Böylece yılın birinci çeyreğinde sanayi üretim endeksi afetin tesirlerine karşın çeyreklik bazda yüzde 0,4 oranında artmıştır. Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış perakende satış hacim endeksi ise şubat ayındaki daralmadan sonra mart ayında aylık bazda yüzde 7,3 oranında artarak afet öncesi düzeyini aşmıştır. Böylece endeks birinci çeyrekte bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 6,5 oranında yükselerek iç talepteki güçlü seyri teyit etmiştir. Tüketim talebine ait öbür göstergeler ve anket dataları şubat ayında afet kaynaklı tesirlerle gerileyen üretim ve tüketimin mart ayından itibaren güçlü toparlanma eğilimi sergilediğine ve iç talebin dış talebe kıyasla daha güçlü olduğuna işaret etmektedir.
Güncel bilgiler sarsıntı bölgesinde ekonomik faaliyetin beklenenden süratli toparlandığını göstermekte, orta vadede zelzelenin Türkiye iktisadının performansı üzerinde kalıcı bir tesirde bulunmayacağı belirginleşmektedir. Kartla yapılan harcamalar afetten daha şiddetli formda etkilenen vilayetlerde mayıs ayı ortası prestijiyle sarsıntı öncesi düzeylerine yanlışsız toparlanmayı sürdürürken afet bölgesindeki öteki vilayetlerde zelzele öncesi düzeylerinin üzerindedir. Benzeri halde, mevsimsellikten arındırılmış olarak, afet bölgesinden yapılan ihracat şubat ayındaki gerilemeden sonra mayıs ayı prestijiyle afet öncesindeki düzeyine yakınsamaya devam etmektedir. Saha görüşmelerinden edinilen detaylı bilgiler de afet bölgesinde toparlanma eğiliminin güçlü formda sürdüğünü ve sektörel bazda bakıldığında üretim kapasitesi üzerinde orta vadeli bir kaybın kelam konusu olmadığını teyit etmektedir.
Mevsimsellikten arındırılmış istihdam şubat ayındaki azalışının akabinde mart ayında nispeten yatay bir seyir izlemiştir. Böylelikle istihdam birinci çeyrekte 195 bin kişi artmış ve çeyreklik bazda yüzde 0,6 oranında yükselmiştir. Mart ayında mevsimsellikten arındırılmış işgücüne iştirak oranı yataya yakın seyrederken istihdamın sonlu artış kaydetmesiyle işsizlik oranı değişmeyerek yüzde 10 seviyesinde gerçekleşmiştir. Çeyreklik bazda değerlendirildiğinde, birinci çeyrekte işgücüne iştirak oranı yüzde 53,7 seviyesinde gerçekleşmiş, işsizlik oranı ise 0,3 puan azalarak yüzde 9,9 düzeyine gerilemiştir. Zelzelenin afet bölgesi işgücü piyasası üzerindeki tesiri ilerleyen aylarda daha net olarak değerlendirilebilecektir. İstihdama ait data akışıyla birlikte, anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar yakından izlenmektedir. İstihdam beklentileri, iş ilanı ve iş müracaatlarına ait bilgiler ülke genelinde istihdamdaki artış eğiliminin, afet sonrasında sonlu ivme kaybına karşın takip eden güçlü toparlanmayla birlikte, korunduğunu göstermektedir.
Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi yüksek seyrederken, turizmin cari süreçler istikrarına beklentileri aşan güçlü katkısı yılın tüm aylarına yayılarak devam etmektedir. Bunun yanında, iç tüketim talebinde devam eden artış, güç fiyatlarındaki yüksek düzey ve ana ihracat pazarlarındaki zayıf iktisadi faaliyet cari istikrar üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır. Cari süreçler istikrarının sürdürülebilir düzeylerde kalıcı hale gelmesi, fiyat istikrarı için ehemmiyet arz etmektedir.
Para Politikası
Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadına ulaşılması odağında belirlenecektir.
Para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı amacı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının maksadına uygun formda iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip edilmektedir.
Kurul, yaşanan felaketin tesirlerinin en düşük düzeylere indirilmesi ve gerekli dönüşümün desteklenmesi maksadıyla uygun finansal şartların oluşmasını önceliklendirecektir. Sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi açısından finansal şartların destekleyici olması zelzele sonrasında daha da değerli hale gelmiştir. Bu çerçevede Şura, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir. Şura, para siyaseti duruşunun fiyat istikrarı ve finansal istikrarı koruyarak sarsıntı sonrası gerekli toparlanmayı desteklemek için kâfi olduğu görüşündedir. Sarsıntının 2023 yılının birinci yarısındaki tesirleri yakından takip edilmektedir.
TCMB, fiyat istikrarının kalıcı ve sürdürülebilir bir halde kurumsallaşması için Liralaşma Stratejisi’ni tüm ögeleriyle uygulayacaktır. Heyet, 2023 Yılı Para Siyaseti ve Liralaşma Stratejisi metninde belirttiği üzere, mali transfer düzeneğinin aktifliğini destekleyecek araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset araç setini liralaşma gayeleriyle uyumlu hale getirecektir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, Açık Piyasa Süreçleri fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, fonlamanın kompozisyonunda para takası (swap) tartısının azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılmaktadır.
Uzun vadeli, sabit getirili ve Türk lirası varlıklara talebin yükselerek getiri eğrisinin mali transferin aktifliği istikametindeki seyri yakından izlenmektedir. Şura, kredilerin büyüme süratiyle birlikte, amaçlı alanlarda verimlilik kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de transferin korunmasını sağlayacak formda gelişimini gözetecektir.
Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin aksi para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ile fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.
TCMB, fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 amacına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.
Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, aksi para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun yer oluşacaktır.
Kurul, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir.
Kurul, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve data odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir.”
