Doğal gaz piyasasında öngörülebilirliğin azalmasının değerli problemleri da beraberinde getirdiği ve Avrupa’yı enerji sektörü açısından sıkıntı bir devrin beklediği belirtiliyor. Avrupa Güç İktisadı ve Finansal Tahlil Enstitüsü uzmanı Ana Maria Jaller-Makarewicz Avrupa’nın önümüzdeki aylarda artan volatilite ve daha yüksek fiyatlara hazırlanması gerektiğini belirterek, “Gaz arzını etkileyebilecek olayların meçhullüğü, arz ve talebin nasıl dengelenebileceğini ve fiyatların ne kadar artabileceğini kestirim etmeyi son derece zorlaştırıyor” dedi.
Jaller- Makarewicz doğalgazda arz ve talebe ait istikrarın bozulabileceğine ait tasaların de piyasada tesirli olduğunu belirtiyor. Gaz ve LNG fiyatlarının global faktörlerden çok etkilendiğini belirten Jaller-Makarewicz ithalatçı ülkelerin bu riski azaltmasının tek yolunun iç tüketimi azaltmak olduğuna dikkat çekiyor. Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) ise, büsbütün dolu gaz depolarının bile kış ayları boyunca piyasa şartlarına karşı garanti olmadığı konusunda uyarıyor.
Avrupa’nın doğalgaz ticaretinde referans noktası olan Hollanda TTF’de ekim vadeli kontrat evvelki gün, cuma günkü kapanışına nazaran 2,84 EUR artışla 37,35 EUR/MWh düzeyinden süreç gördü. Kontrat gün içinde 1 Ağustos’tan bu yana en yüksek düzeyi olan 37,95 EUR/MWh ile süreç gerçekleştirdi. Kontrat, grev tasaları nedeniyle geçen ay yaklaşık 43 euroya kadar yükselmişti. Avrupa’da bulunan bir işlemci, “Norveç’teki kesintiler ertelenmeye devam ediyor, bu biraz hayal kırıklığı yaratıyor fakat uzun vadede büyük bir etken değil” yorumunu yaptı.
FİYATLARDA GREV ETKİSİ
Gözlemciler, Avustralya’daki endüstriyel uyuşmazlıkta global LNG arzının %6’sını azaltma potansiyeline sahip gelişmelerin de fiyat hareketinde kıymetli bir tesiri bulunduğunu belirtiyorlar. Dünyanın en büyük üreticilerinden biri olan Avustralya’nın LNG ihracatında grev nedeniyle yaşanan aksama, Asya ve Avrupa’da fiyatların geçen ayın sonunda yükselerek nisandan bu yana görülen en yüksek düzeyine ulaşmasına neden olmuştu. ABD’li güç devi Chevron’un Batı Avustralya’daki Gorgon ve Wheatstone doğalgaz projelerindeki emekçiler, fiyat ve iş güvenliği konusunda uzun süren bir uyuşmazlığın akabinde geçen hafta greve gitti. Avrupa gaz piyasasında son aylarda yaşanan dalgalanmada çok sıcaklıklar ile gaz tesislerindeki bakım ve tamirat çalışmaları da tesirli olmuştu. Uyuşmazlığın tahlili tarafında şimdi kıymetli bir etap kaydedilememiş olması, üretimin uzun mühlet durdurulmasının global arzı daraltacağı istikametindeki tasaların artmasına neden oluyor.
Avustralya, global LNG pazarında değerli bir oyuncu ve her ne kadar ihracatının birçoklarını Japonya, Çin ve Güney Kore ile gerçekleştirse de grevlerden kaynaklanan aksaklıklar Avrupalı tedarikçilere de yansıyor. Analistlere nazaran, daha düşük gaz tüketimi ve Avrupa’nın depolama tesislerini planlanandan evvel doldurması gaz fiyatlarının yine geçen yıl görülen doruklara fırlamasını engelliyor, lakin Avustralya’daki durumun nasıl gelişeceğine ait belirsizlik Avrupa’nın pazarda artan oynaklık ve fiyatlarda yükselişe hazır olmasını gerektiriyor. AB, gaz depolama tesislerini %90 kapasiteye kadar doldurma maksadına planlanandan da çok evvel ulaştı. Bu, AB’yi önümüzdeki kış aylarının taleplerini karşılayabilecek nispeten güçlü bir pozisyonda tutabilir. Bölümdeki bağımsız şirketlerin derlediği son bilgiler, AB’nin genel depolama düzeylerinin ortalama %94’e yakın dolu olduğunu gösteriyor.
■ KIŞ SERT GEÇERSE DOLU DEPOLAR GARANTİ SAĞLAMAZ
Ancak Memleketler arası Güç Ajansı, dolu depoların bile kış boyunca piyasa şartlarına karşı “garanti olmadığı” konusunda uyarıyor. IEA’nın yayınladığı son yıllık gaz piyasası raporunda, “Simülasyonlarımız, Rusya’nın 1 Ekim 2023’ten itibaren Avrupa Birliği’ne boru sınırıyla gaz tedarikinin büsbütün durmasıyla birlikte soğuk bir kışın, fiyat dalgalanmalarını ve piyasa tansiyonlarını kolay kolay geri getirebileceğini gösteriyor” sözü yer aldı.
JPMorgan’ın global güç stratejisi lideri Christian Malek, gaz piyasalarındaki durumun “çok değişken” olduğunu ve bu nedenle iddia edilmesinin sıkıntı olduğunu söyledi. Malek, Avrupa gaz piyasalarının, Avrupa’nın gaz depolama maksadına planlanandan evvel ulaşmasını olumlu olarak, mümkün soğuk bir kışın yıl sonuna kadar fiyatlarda “büyük bir yükselişe” yol açabileceği riskini negatif olarak fiyatladığını söylüyor. Malek risklere karşın güçlü depolamanın oluşturduğu tampon sayesinde avantajlı olunduğunu, fakat hakikaten sert bir kış ile karşı karşıya kalınırsa işte o vakit değerli problemlerin ortaya çıkacağını da ekledi.
■ PETROLDE 16 YILIN EN BÜYÜK AÇIĞI OLUŞABİLİR
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) tarafından yayınlanan rapora nazaran Suudi Arabistan ve Rusya tarafından alınan üretim kesinti kararlarının 2023 sonuna kadar uzatılması, yılın son çeyreğinde arz açığını iki katına çıkararak günlük 3 milyon varile yükseltecek. Gerçekleşmesi durumunda 2007’den bu yana, yani son 16 yılın en büyük petrol açığı yaşanabilir. Rapordaki kestirimlere nazaran, bu çeyrekte bariz halde azalan global petrol stoklarının önümüzdeki üç ayda günde yaklaşık 3,3 milyon varillik bir düşüş göstermesi bekleniyor. Suudi Arabistan’ın, OPEC+ üyesi Rusya’nın ihracatı azaltmasıyla desteklenen şahin stratejisi, kırılgan durumdaki küresel ekonomi üzerinde yeni enflasyonist baskı oluşturabilecek. Başka taraftan, IEA Lideri Fatih Birol, fosil yakıt (doğal gaz, petrol ve kömür) talebinin 2030 yılından evvel tepeye ulaşacağını belirterek “Bu iklim siyasetlerinin işe yaradığını gösteriyor” dedi. Financial Times için kaleme aldığı yazıda fosil yakıt talebinin on yıl içinde tepeye çıkacağını belirten Birol “Kendimizi bir sonraki periyoda hazırlamalıyız” tabirini kullandı.
