Batılı ülkelerin Ukrayna’daki savaş nedeniyle uyguladığı yaptırımlar karşısında yeni ihracat destinasyonları bulan Rusya, hali hazırda savaş öncesine nazaran daha yüksek hacimde ham petrol ve dizel ihracatı gerçekleştirirken, ham petrolünün bir kısmını da yaptırımlardan muaf olan “Kazak petrolü” karışımıyla satıyor.
AA muhabirinin Londra merkezli gerçek vakitli data takip şirketi Vortexa’dan edindiği ve Rus ham petrolü ve petrol eserlerinin Ocak 2016- Haziran 2023 devrini kapsayan ihracat bilgilerinden derlediği bilgilere nazaran, Rusya’nın ham petrol ihracatı kelam konusu devirde günlük en düşük 2,28 milyon varil ile en yüksek 4,02 milyon varil ortasında değişkenlik gösterdi.
En yüksek ham petrol ihracatı Mayıs 2019’da, en düşük ise Temmuz 2020’de kayıtlara geçti.
Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’da başlattığı savaş sonrası Batılı ülkeler yüksek düzeyde bağımlı oldukları Rus ham petrolü ve petrol eserlerine ambargo ve tavan fiyat uygulayarak ülkenin ihracat gelirlerini amaç alırken, Rusya yaptırımlar karşısında yeni ihracat destinasyonları bulmak zorunda kaldı.
Avrupa Birliği (AB) ve G7 ülkelerinin Rusya’dan deniz yoluyla taşınan petrole yönelik ithalat yasağı ve varil başına 60 dolar tavan fiyat kararı 5 Aralık’ta devreye girmesine karşın, bilhassa Çin ve Hindistan’ın Rus ham petrol alımlarını artırmasıyla Rusya’nın ihracat hacmi yaptırımlardan beklendiği kadar etkilenmedi.
Rusya’nın savaş başlamadan evvel Ocak 2021-Ocak 2022 periyodunda ham petrol ihracatı günlük 2,75 milyon varil ile 3,30 milyon varil ortasında seyretti.
Savaşın başladığı Şubat 2022’de günlük 3,17 milyon varil olan ham petrol ihracatı, yalnızca Temmuz ve Aralık 2022’de günlük 3 milyon varilin altını gördü.
Rusya’nın ham petrol ihracatı savaşın bir yılını geride bıraktığı Şubat 2023’te günlük 3,29 milyon varil olurken, Mart 2023’te günlük 3,51 milyon varil, Nisan 2023’te 3,71 milyon varil, Mayıs 2023’te 3,64 milyon varil ve Haziran 2023’te 3,49 milyon varille savaş öncesi düzeyin de üzerine çıktı.
DAHA FAZLA RUS PETROLÜ, KAZAK MENŞELİ PETROLE KARIŞARAK İHRAÇ EDİLİYOR
Öte yandan, Rusya, ham petrolünün giderek artan ölçülerle Kazakistan menşeli petrole karıştırılarak “transit ham petrol” halinde satmayı ve böylelikle yaptırımlardan kaçınmayı da başardı.
Verilerin kapsadığı bu periyotta, transit ham petrol ihracatı Ağustos 2016’da en düşük günlük 635 bin varil, en yüksek ise Mart 2023’te günlük 1,84 milyon varil olarak kayıtlara geçti. Bir diğer deyişle, Rus ham petrolünün Kazak petrolüne karışımı savaş öncesindeki seviyeyi aşarak rekor kırdı.
Bu sayı Nisan 2023’te günlük 1,64 milyon varil, Mayıs 2023’te günlük 1,63 milyon varil ve Haziran 2023’te günlük 1,61 milyon varil oldu.
Böylece, Rusya’nın Kazak petrol karışımı dahil toplam ham petrol ihracatı Şubat 2022’de günlük 4,67 milyon varil düzeyindeyken, savaş sonrası günlük 5,3 milyon varilin üzerine kadar çıktı.
Haziran 2023’te ise bu sayı günlük 5,1 milyon varil oldu.
DİZEL İHRACATI REKORA YAKIN SEVİYEDE
Rusya’nın dizel ihracatı ise bilgilerin kapsadığı devirde yüklü olarak günlük bir milyon varilin altında seyretmesine karşın, Şubat 2022’de 1,1 milyon varili gördü.
Savaş sonrasında Batılı alıcıların alternatif arayışına girmesiyle Rusya’nın dizel ihracatı günlük 800 bin varil düzeyine düşse de Kasım 2022 prestijiyle tekrar günlük bir milyon varilin üzerine çıktı.
Rusya, dataların kapsadığı devirde en yüksek dizel ihracatını günlük 1,3 milyon varille Mart 2023’te gerçekleştirdi. Rus dizel ihracatı Nisan 2023’te günlük 1,19 milyon varil, Mayıs 2023’te günlük 875 bin varil ve Haziran 2023’te 1,27 milyon varil oldu.
Rus dizel ihracatı da savaş öncesi düzeyine nazaran daha yüksek hacme ulaşarak alıcı buldu.
AB’nin Rus dizel ve sıvı yakıt (fuel-oil) üzere çeşitli rafineri petrol eserlerine yönelik ithalat yasağı ve bu eserlere tavan fiyat uygulaması ise 5 Şubat’ta başlamıştı.
RUS DİZELİNDE ALICI HAVUZU DAHA GENİŞ
Vortexa Başekonomisti David Wech, AA muhabirine, Rus petrolünü Belarus üzerinden Polonya’ya taşıyan Drujba boru çizgisinin kuzey ayağındaki hacmin 2022 sonu prestijiyle deniz yoluyla ihracata kaydırılması sonrası Rusya’nın ham petrol ihracatının yükseldiğini söyledi.
Daha fazla Rus ham petrolünün Kazak menşeli olarak ihraç edildiğini ve böylelikle ihracatın yaptırımlara takılmadığını söz eden Wech, “Teknik olarak KEBCO (Kazakistan İhracatı Ham Petrol Karışımı) varilleri Ural petrolü yani Rus petrolüyle birebir. Zati her vakit aynıydılar ve yalnızca Ural karışımında Kazak petrolünün hissesini yansıtıyorlar.” bilgisini paylaştı.
Wech, Rusya’nın dizel ihracatının ise çok daha yüksek seyrettiğine işaret ederek, şöyle devam etti:
“Rusya, daha yüksek fiyatla satabildiği ve premium eserlerin variline 100 dolar tavan fiyat uygulandığı dizel ihracatını artırmak için tüm çabayı gösteriyor. Şu anda dizel, Rusya’nın yeterli bir alıcı havuzu yakaladığı tek eseri. Ham petrol ve öbür petrol eserlerinde alıcılar Çin ve Hindistan başta olmak üzere birkaç alternatifle sonlu.”
Rusya’nın dün açıkladığı ağustosta istekli olarak petrol ihracatını 500 bin varil azaltma kararını da pahalandıran Wech, Rusya’nın martta petrol üretimini günlük 500 bin varil azaltılacağına ait misal bir açıklama yaptığını anımsattı.
Wech, “piyasa kaynaklarının bu kesintinin tam olarak uygulanmadığını” tabir ettiğini belirterek, “Rusya’nın ham petrol ihracatı yaz aylarında dönemlik olarak azalır. Bu da ekseriyetle iç talebin daha yüksek olması ve petrol alanlarındaki bakımlardan kaynaklanıyor. Bu nedenle, Rusya’nın ihracatınki bu dönemlik düşüşü, ek ve istekli kesinti üzere satmaya çalıştığını düşünüyorum.” dedi.
Rus haber ajansı TASS’ta dün yer alan habere nazaran ise Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, ülkesinin ağustosta istekli olarak petrol ihracatını günlük 500 bin varil azaltma kararı aldığını duyurmuştu.
