İhbar tazminatı hem çalışan hem de patronun garantisi olup, EYT kapsamında emekliliğe hak kazananların ihbar mühletine uyma mecburiliği bulunmuyor. Emekli olduktan sonra kıdem tazminatı almadan çalışmaya devam edenler ilerleyen periyotta ister işi bıraksın isterse işine son verilsin kıdem tazminatını alabilir. İş Kanunu’na nazaran, iş kontratının feshi için ihbar (bildirim) müddetinin dolması gerekiyor. Bu müddette çalışanın işine devam etmesi, patronun de maaş ödemesi yükümlülüğü bulunuyor. İş kontratının feshinde ihbar mühletlerine uyulması gerekiyor. Haber vermeden, bildirim müddeti bitmeden işten çıkarma ya da istifa durumunda ihbar tazminatı hakkı doğar. Hem patron hem de çalışan haklı fesih kelam konusu olmadığında tazminat yükümlülüğü altına girer. Bunun için bir gün çalışmak bile kâfi bulunuyor.
EYT’liler ve olağan çalışanlar açısından ihbar tazminatında merak edilen soruların karşılıkları şöyle:
İhbar tazminatına hak kazanma koşulları neler ve nasıl hesaplanıyor?
İş sözleşmesini fesh etmek isteyen patron, yazılı olarak, bu mühletlere bağlı kalarak personele iletmekle yükümlüdür. Yasaya nazaran, 6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar süren çalışmalarda 4 hafta, 1.5 yıldan 3 yıla kadar süren çalışmalarda 6 hafta, 3 yıldan uzun süren çalışmalarda 8 hafta bildirim müddeti uygulanıyor. Bu mühletler kıdeme nazaran değişiyor. Toplu iş mukavelesi ya da ferdî olarak ihbar müddetleri artırılabiliyor. İhbar tazminatı bildirim müddetinin bitiminde olması gereken fiyat üzerinden hesaplanıyor.
Kendi isteğiyle işi bırakan ihbar tazminatı talep edebilir mi?
İşten ayrılmak isteyen emekçi, sıhhat nedeni, âlâ niyet ve ahlak kurallarına karşıtlık yahut işin durması gibisi haklı nedenler dışındaki işten ayrılmalarda bildirim mühletini dikkate alarak yazılı bildirimde bulunmalı. Personelin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda, ayrılmanın nedeni ehemmiyet taşımaksızın ihbar tazminatı hakkı oluşmaz, böylesi bir talepte bulunulamaz. Öteki yandan fesih nedeni İş Kanunu’nda sayılan haklı nedenlerden birine dayanmıyorsa personele bildirim mühletine ait fiyat meblağı kadar tazminat ödemek zorundadır.
İş arama izni nedir, işveren kullandırmak zorunda mı?
İşine son verilen çalışana günde en az 2 saat iş arama müsaadesi verilmesi gerekiyor. Personel gelir kaybına uğramamak için ihbar önellerinde günlük iki saatlik iş arama müsaadelerini kullanarak iş arayabileceği üzere bildirim müddetlerine uyulmaması durumunda da bu mühlete ilişkin fiyatın işverence ödenmesi mecburiliği bulunuyor. Patron iş arama müsaadesi verilmemesi ya da eksik saat kullandırılması durumunda o mühlete ait fiyatı ödemek zorunda. İş arama müsaadesi yerine çalıştıran patron olağan fiyata ek olarak çalıştırdığı mühletin fiyatını yüzde yüz artırımlı öder.
EYT’liler de dâhil işten ayrılan çıkarılan herkes ihbar tazminatı alabilir mi?
Kanunu’na nazaran iş mukavelesini feshetmek isteyen taraf; yazılı olarak ve çalışma müddetinin gerektirdiği bildirim mühletine bağlı kalarak öbür tarafa bildirmekle yükümlü bulunuyor. İş kontratını bildirim mühletlerine uymadan fesheden taraf, kelam konusu müddetin fiyatını ihbar tazminatı olarak başka tarafa ödemek zorunda olup bu müddetler bölünemiyor, kısmen uygulanamıyor. Böylesi bir uygulama halinde, tüm bildirim mühleti temel alınarak ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor. EYT kapsamında işten çıkışını talep edenin ihbar mühletine uyma mecburiliği olmadığı üzere ihbar tazminatı da kelam konusu olmuyor.
İşveren de emekçiden ihbar tazminatı talep edebilir mi?
Çalışanın işini haklı nedene dayanmadan, haber vermeden bırakıp gitmesi durumunda patronun de emekçiden ihbar müddetine ait fiyat meblağında tazminatı talep etme hakkı bulunuyor. Bildirim mühletleri emekçi için geçerli olup buna ters iş mukavelesi fesihlerinde patronun ihbar tazminatıalma hakkı doğabiliyor.
İşten çıkarmada ihbar süresini dikkate almadan yeni işe girilmesi sorun yaratır mı?
Bildirim mühletine uymadan, mukavele müddeti bitmeden yeni işe girilmesinde hem çalışan hem de patron sorumlu tutuluyor. İş Kanunu’na nazaran, personelin bu davranışına yeni işe girdiği patron neden olduysa, bu durumu bilerek işe aldıysa, bilerek çalıştırmaya devam ettiyse yeni patrona de tazminat yükümlülüğü doğabilir.
İhbar süresinin artırılması mümkün mü?
Bireysel ya da toplu iş kontratları ile ihbar müddetleri artırılabiliyor. Kısmi periyodik iş mukavelesine tabi çalışanlar açısından da tıpkı mühletler uygulanabilir.
İhbar bildiriminin ardından geri dönüş mümkün mü?
İhbar bildirimi yapıldıktan sonra bu bildirimden geri dönülemez. Yine işe başlatılması durumunda kontrat yapılması gerekiyor
İşyerinde 6 aylık deneme süresinin ardından işine son verilenin de ihbar hakkı doğar mı?
İŞ mukavelesinin personel tarafından feshi, patron tarafından deneme mühleti içinde belirlenen temeller çerçevesinde feshi halinde personele ihbar tazminatı ödenmiyor.
İhbar tazminatında da bir tavan fiyat var mı? Tazminatın peşin ödenmesi işe iade davası açmaya pürüz mi?
BİR tavan fiyat kelam konusu değil, günlük bürüt fiyat üzerinden ödeme yapılması gerekiyor. Ödeme ihbar mühletinin bitiminde olması gereken fiyat üzerinden hesaplanıyor. İhbar tazminatı 10 yıllık vakit aşımına tabi bulunuyor. En az 30 çalışanın çalıştığı işyerinde altı aydan fazla çalışan kişi geçerli neden olmadan işten çıkarıldığının mahkemece tespiti halinde işe iade edilir. Patronun fesih hakkını berbat niyetli kullandığının belirlenmesi durumunda personele ihbar tazminatının yanı sıra 3 katı meblağında ayrıyeten tazminat verilir. Yargı kararıyla işe iade davasını kazanan peşin aldığı ihbar tazminatını patrona geri vermekle yükümlüdür.
