Son yıllarda kripto varlıklar ile buna bağlı eser ve hizmetler süratle artarken, bu süreçlerin sıkı biçimde düzenlenmiş ve denetlenen mevcut finansal sistemle daha fazla kontaklı hale gelmesi dikkati çekiyor.
İnternet üzerinden kullanılmak üzere tasarlanmış ve merkezi olmayan dijital para üniteleri olan kripto para üniteleri ile bir banka yahut finansal aracıya muhtaçlık duymadan süreç yapılabilmesi; rastgele bir denetleyici yahut düzenleyici kuruluşa gereksinim duymadan faaliyet gösterilmesine imkan sağlıyor.
Mevcut finansal sistemi ve nakdî süreçleri değerli ölçüde değiştirmesi kelam konusu olabilecek kripto paraların piyasalar, yatırımcılar, kullanıcılar ve etraf üzerindeki muhtemel tesirleri ağır biçimde tartışılırken, birçok faaliyetin tam olarak düzenlenememiş olduğu kripto süreçler kıymetli riskleri ve kaygıları de beraberinde getiriyor.
Kısa müddet evvel Hindistan’da gerçekleştirilen G20 Başkanlar Doruğu’nun akabinde yayımlanan sonuç bildirgesinde kripto varlıklarla ilgili siyaset ve düzenleme konusunun yer alması da bu alanda yakın vakitte atılacak adımlara işaret ediyor.
“Kripto varlık ekosistemindeki süratli gelişmeleri ve riskleri yakından takip etmeye devam ediyoruz” tabirinin kullanıldığı bildirgede, finansal piyasalardaki düzenleyici otoriteler ile memleketler arası finansal kuruluşlar ortasında uyumu ve bilgi paylaşımını sağlayarak finansal istikrara katkı sağlayacak aktif düzenleyici ve denetleyici siyasetler geliştirilmesinden sorumlu milletlerarası platform olan Finansal İstikrar Heyeti’nin kripto varlık faaliyetleri ve piyasaları ile global stablecoin alanının düzenlenmesi, denetlenmesi ve nezaretine yönelik tavsiyelerinin onaylandığı kaydedildi.
KATI KURAL ÇAĞRISI
G20 tarafından kurulan Finansal İstikrar Konseyi, temmuz ayında kripto para kullanıcılarının varlıklarını korumak ve çıkar çatışmalarını önlemek için daha katı kuralların getirilmesi davetinde bulunmuştu.
Konseyin kripto varlık faaliyetleri için global düzenleyici çerçeveye yönelik tavsiye raporu, kripto varlık ekosistemindeki kilit bir hizmet sağlayıcının başarısızlığının, riskleri o ekosistemin başka kısımlarına süratle yayabileceğine işaret etmişti. Raporda, klasik finansla temaslarının daha da büyümesi halinde kripto varlık piyasalarının daha geniş finansal sisteme yönelik tesirlerinin artabileceği belirtilmişti.
Kripto varlıkların hududu olmayan tabiatının güçlü ve dengeli düzenleyici, denetleyici ve yürütme uygulamalarının değerini gösterdiği aktarılan raporda, kripto varlık üretenler ve hizmet sağlayıcıların, düzenlemenin daha hafif olduğu yerlere kayarak düzenleme ve nezaretten kaçmaya çalışabileceği, buna yönelik güçlü tedbirlerin gerektiği kaydedilmişti.
“KRİPTO VARLIKLAR SİSTEMİ DERİNDEN DEĞİŞTİRİYOR”
Kripto varlıklarla ilgili IMF tarafından hazırlanan bir raporda ise “Kripto varlıklar, potansiyel olarak milletlerarası nakdî ve finansal sistemi derinden değiştiriyor. Siyaset yapıcılar, pek çok faaliyetin düzenlenmediği kripto para bölümünden kaynaklanan riskleri izlemek için gayret ediyor. Aslında bu finansal istikrar risklerinin birtakım ülkelerde yakında sistematik hale gelebileceğini düşünüyoruz.” ifadeleri dikkati çekmişti.
Ortaya çıktıkları 2008 yılından bu yana popülaritelerini artıran kripto para üniteleri, günümüzde global finansal sistemin kıymetli bir kesimi haline geldi.
Dünyanın gelişmiş ülke ve ekonomileri, kripto para ünitelerinin yenilikçi ögelerini teşvik ederken, mümkün ziyanlarını önlemek için de düzenleme arayışına girdi.
Merkezi ABD’de bulunan fikir kuruluşu Atlantic Council’in 45 ülkenin kripto varlıklara ait düzenlemelerini tahlil ettiği çalışmasına nazaran, kripto para üniteleri 20 ülkede yasal, 17 ülkede kısmen yasaklanmış ve Çin’in de ortalarında bulunduğu 8 ülkede ise genel olarak yasaklanmış durumda bulunuyor.
Dünya iktisadının yüzde 50’sinden fazlasını temsil eden 10 G20 ülkesinde kripto para üniteleri büsbütün yasal pozisyonda olurken, bu varlıklara ait düzenleme tüm G20 ülkelerinde bedellendiriliyor.
Atlantic Council’in çalışması kapsamında incelenen 45 ülkenin yaklaşık yüzde 75’i, ekseriyetle kripto para piyasalarına yönelik yeni, özel mevzuat yoluyla düzenleyici çerçevelerinde kıymetli değişiklikler yapma sürecinde bulunuyor.
Gelişmekte olan piyasa ekonomileri, düzenleme geliştirme konusunda gelişmiş iktisatların gerisinde kalırken, incelenen gelişmiş iktisatların yüzde 64’ünde vergilendirme, tüketicinin korunması ve lisanslama bahislerindeki düzenlemeler öne çıkıyor. Bu düzenlemelerin gelişmekte olan ülkelerinin yalnızca yüzde 11’inde olduğu görülüyor.
Tüketiciyi müdafaaya yönelik kurallarda da geride kalındığı belirtilirken, incelenen ülkelerin sırf üçte birinde tüketicileri muhafazaya yönelik kuralların olduğu, bu çeşit kuralların ise reklam düzenlemelerini, hizmet sağlayıcılar için siber güvenlik gerekliliklerini, yatırımcı akreditasyonunu ve başka düzenlemeleri içerdiği kaydediliyor.
ABD’DE GENEL DÜZENLEYİCİ ÇERÇEVE EKSİK
Kıymetli bir kripto para piyasasına sahip ABD’de kripto varlıklar üzerindeki denetleyici ve düzenleyici otoriteye ait tartışmalar devam ediyor.
ABD Menkul Değerler ve Borsa Kurulu (SEC), ABD Gelir Yönetimi (IRS), Emtia Vadeli Süreçler Komitesi (CFTC) üzere kurumlar, federal seviyede genel bir düzenleyici çerçevenin eksikliği nedeniyle kripto paralara ait farklı yaklaşımlar benimsiyor.
Kongre’de mevzuyu ele alan çok sayıda yasa tasarısı olmasına karşın mevzuat belirsizliğinin 2023’te de devam etmesinin olası olduğu belirtiliyor.
Ülkede birinci olarak 2013 yılında FinCEN, Bankacılık Saklılığı Maddesi’nin birçok sanal para ünitesi faaliyeti için geçerli olduğunu ve Para Hizmetleri İşletmesi olarak kaydolmaları gerektiğini belirten bir açıklama yayımladı. IRS de 2014 yılında sanal para ünitelerinin vergilendirilmesine ait bir kılavuz yayınlamış ve genel unsurları özetlemişti.
Eyaletler özelinde ise New York, 2015 yılında kripto para ünitelerini düzenleyen ABD’deki birinci eyalet olurken, o vakitten bu yana birçok eyalet New York’u takip etti.
SEC BASKISINI ARTIRDI
ABD kripto para üniteleriyle ilgili kapsamlı yasa ve düzenlemeleri oluşturmakta yavaş da kalsa SEC, son yıllarda kripto para piyasası üzerindeki baskısını artırdı.
SEC, Aralık 2020’de kripto para ünitesi XRP’nin gerisindeki şirket Ripple Labs ve yöneticilerine dava açtı, şirket ve iki yöneticisini 2012’de piyasaya sürülen XRP’yi satarak 1,3 milyar dolarlık kayıt dışı menkul değer arzı gerçekleştirmekle suçladı. Ripple, hudut ötesi ödemeleri kolaylaştırmak için geliştirilen bir token olan XRP’nin menkul değer olmadığını savunurken, bu yıl temmuz ayında New York Güney Bölge Mahkemesi Yargıcı Analisa Torres, Ripple Labs’in XRP’yi satarak federal menkul değerler yasasını ihlal etmediğine karar verdi. Lakin SEC’in, XRP’nin menkul değer olmadığına dair kararı temyize götürmek için federal yargıçtan müsaade istediği bildirildi.
Coinbase ve Binance üzere kripto para borsaları ile şirketleri de gaye alan SEC, bu yıl haziran ayında bu borsalara menkul değerler kurallarını ihlal ettikleri gerekçesiyle dava açtı.
ABD DAHA FAZLA DÜZENLEMEYE KAPI ARALADI
ABD Lideri Joe Biden idaresi ise geçen yıl dijital varlıkların düzenlenmesine yönelik birinci kapsamlı çerçeveyi ortaya koydu. Biden’ın geçen yıl mart ayında düzenleyici kuruluşlara kripto para ünitelerinin sunduğu geniş riskleri ve yararları kıymetlendirme talimatı veren dijital varlıkların sorumlu gelişimini sağlamaya ait kararnameyi imzalamasının akabinde ilgili federal kurumlar, tüketicileri, yatırımcıları, işetmeleri finansal istikrarı, ulusal güvenliği ve çevreyi müdafaaya yönelik tekliflerin yer aldığı 9 rapor sundu.
Tüketicileri, yatırımcıları ve işletmeleri müdafaa, inançlı, uygun fiyatlı finansal hizmetlere erişimi teşvik etme, finansal istikrarı artırma, sorumlu inovasyonu geliştirme, ABD’nin global finansal liderliği ile rekabet gücünü artırma, yasa dışı finansla çaba ve ABD Merkez Bankası Dijital Para Ünitesi’nin araştırılması alanlarında atılması planlanan adımlar paylaşıldı.
Kripto para sanayisi için düzenleyici bir çerçeve sağlamayı öngören Sorumlu Finansal Inovasyon Yasası da geçen yıl ABD Senatosu’nda gündeme gelirken, yasal düzenlemeye ait tartışmaların 2023 yılında da devam etmesi bekleniyor.
AB’DEN KAPSAMLI KRİPTO KURALLARI
AB ülkeleri, mayıs ayında, kara para aklamayla uğraş ve mali kontrol için kripto varlık transferlerini izlemeyi içeren birinci kapsamlı kuralları onayladı.
2024’te yürürlüğe girmesi beklenen kurallara nazaran, olağan finansal süreçlerde olduğu üzere kripto transferler de her vakit takip edilecek. Kuşkulu kripto süreçler önlenecek. Böylelikle bilhassa hatalıların kripto para üniteleri aracılığıyla kara para aklamayla gayret kurallarını delmesinin zorlaştırılması hedefleniyor.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, süreç yaptıkları kripto varlık transferlerinin göndericisi ve alıcısı hakkında makul bilgileri toplayacak ve bu bilgileri resmi kurumların erişimine sunacak. Böylelikle kuşkulu süreçler daha güzel tanımlanacak. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hatalıların kripto akışlarını tespit etmesi ve engellemesi gerekecek.
KRİPTO HİZMETLERİ LİSANS ALACAK
AB ülkelerinde kripto varlık hizmeti sunanların ilgili düzenleyici kurumlardan lisans alması gerekecek ve AB içerisinde kripto varlıklara yönelik tek bir yasal çerçeve geçerli olacak.
Kripto varlıkların vergi kaçırılmasında kullanımını engellemek için bu alanda AB ülkeleri otomatik bilgi paylaşımında bulunacak.
Ayrıyeten, bireylerin kripto varlık süreçlerinden sağladıkları gelirler raporlanacak ve bu bilgiler öteki üye ülkelerle otomatik biçimde paylaşılacak.
Vergi kapsamındaki varlık ve gelir kategorilerine kripto varlıklar da dahil olacak.
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının vergi makamları ile zarurî otomatik bilgi paylaşımında bulunması gerekecek.
KRİPTODA RİSK UYARISI
AB finansal sisteminin istikrarına tehdit oluşturabilecek muhtemel riskleri tespit etmek ve izlemekten sorumlu Avrupa Sistemik Risk Heyeti (ESRB), mayıs ayında kripto para piyasalarının sistemik tesirleri ve kripto varlıklardan kaynaklanan risklere yönelik siyaset seçeneklerini içeren bir rapor hazırladı.
Raporda, mevcut durumda kripto paraların finansal sistem üzerindeki tesirinin hudutlu olduğu, kripto piyasalarla klâsik finans kesimi ve gerçek iktisat ortasında çok az temas bulunduğu belirtildi.
Kripto varlıkların süratle büyümesi ve yüksek oynaklığı göz önüne alındığında, sistemik risk oluşturabilecekleri için yakından izlenmeleri gerektiğine işaret edilen raporda, kripto varlıklar ile klâsik finansal sistem ortasındaki kontağın vakitle artması ve bu ilişkilerin çabucak belirlenememesi durumunda risklerin artabileceği vurgulandı.
RUSYA’DA KRİPTO PARALARA AĞIR İLGİ
Kripto paraların Rusya’daki yasal durumu hala tartışmalı durumdayken, vatandaşların kripto para ve borsalarına yönelik ağır ilgisi artarak devam ediyor. Dünyada en çok kripto para madenciliği yapılan ikinci ülke pozisyonunda yer alan Rusya, kripto para borsalarında en çok kullanıcının bulunduğu üçüncü ülke olarak da ön plana çıkıyor.
Rus yetkililer, Şubat 2022 öncesi kripto paralara uzaklıklı bir tavır sergilerken, Ukrayna savaşı ve akabinde ülkeye uygulanan finansal yaptırımlar nedeniyle kelam konusu yaklaşımda değerli değişiklikler yaşandı.
Rusya Merkez Bankası, 2021’de hazırladığı raporla ülkede kripto paraların tümüyle yasaklanmasını talep etmişti. Savaşın başlamasıyla Rusya Merkez Bankası Lideri Elvira Nabiullina, ülkesinin SWIFT ödeme sisteminden çıkartılmasının akabinde Rus şirketlerin ödemelerde zorluklar yaşadıklarını ve bu nedenle milletlerarası ödemelerin kripto yoluyla yapılmasına müsaade vermeye hazır olduklarını söylemişti.
Ülkedeki çeşitli mali kurumların kripto paraların kullanımını ve madenciliği konusunda çeşitli teklifleri ve hazırladıkları yasa tasarıları bulunsa da bu hususta şimdi somut bir adım atılmış değil.
Rus Parlamentosunun alt kanadı Duma’da madencilik, kripto para süreçleri ve vergilendirme hususlarında çeşitli yasa tasarıları değerlendirilse de bu mevzularda ilerleme sağlanamadı.
KRİPTO PARA DÜZENLEMESİ TIKANDI
Duma’nın Mali Piyasalar Komitesi Lideri Anatoliy Aksakov, 6 Eylül’de yaptığı açıklamada, ülkede kripto paraların düzenlenmesine ait hususun “tıkandığını” söyledi. Ülkede geniş bir kripto pazarı bulunduğuna işaret eden Aksakov, kelam konusu pazarın hiçbir biçimde düzenlenmediğinin altını çizdi.
Son olarak, Rusya Maliye Bakanlığı Mali Siyasetler Yöneticisi İvan Çebeskov da 12 Eylül’de yaptığı açıklamada, dijital para ünitelerinin kapsamlı bir formda düzenlenmesini desteklediklerini belirterek, “Bir mühlet evvel bu türlü bir yasa tasarısı hazırlanmıştı lakin bu hususta fikir birliğine varılamadı.” ifadesini kullanmıştı.
Rus yetkililer, kripto paraların bilhassa dış ticarette kullanılmasının önündeki en büyük mahzurun, kripto paralara ait her ülkede farklı bir hukuksal düzenlenmenin bulunması yahut kimi ülkelerde hiçbir düzenleme bulunmaması olduğuna işaret ediyor.
ÇİN’DE KRİPTO PARALAR YASAKLANDI
Dünyanın en büyük ekonomilerinden ve bir periyot en çok madenciliğinin yapıldığı Çin ise dünyada kripto paralara yönelik en katı adımları atan ülkelerden biri olarak ön plana çıktı.
Çin hükümeti, Eylül 2021 prestijiyle ekonomik ve finansal nizamı bozduğu ve hatası yaygınlaştırdığı gerekçesiyle ülkede kripto paraların kullanımını tümüyle yasakladı. Kelam konusu yasağın akabinde Çin Merkez Bankası, dijital yuanı lokal finansal sistem içerisinde yaygınlaştırmak için değerli adımlar atmaya başladı.
Uzmanlar, kullanıcılarına belli bir kapalılık düzeyi sağlayan kripto paraların bilakis, hükümetlerin dijital yuan üzere merkez bankalarının kullanımına soktuğu dijital para ünitelerinin, üzerinde tümüyle denetim sağlanabildiği için tercih edildiğine işaret ediyor.
