Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasasının akabinde geçersiz sigortayla emekli olan ya da olmaya çalışan çok sayıda sahtekâr yakayı ele verdi. Düzmece işyerlerinde çalışan ismine bildirilen hizmetler iptal ediliyor.
Örneğin, üç yıl uydurma sigorta yaptıran geçmişte yatırdığı primleri kaybediyor, emekli aylığı olarak aldığı bütün parayı faiziyle geri devlete ödüyor. Bu işyerlerinden bildirilen hizmetler emekli aylığı bağlama süreçlerinde dikkate alınmıyor. Emekli olduktan sonra uydurma işyeri tanımlaması yapıldıysa bu hizmetler geçersiz sayılıyor.
SGK’DAN YAKIN TAKİP
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), kâğıt üzerinde sigortalı gösterilen bireyler, düzmece işyerlerine yönelik kontrolleri sıklaştırırken, yöntemsiz yollarla devleti ziyana uğratanlara göz açtırmıyor. Yapılan incelemelerde düzmece sigortada birçok farklı usule başvurulduğu ortaya çıktı.
Emeklilik için gün sayısını doldurmak, sigorta ve vergi teşvikinden yararlanmak, minimum personellik uygulamasındaki barajı doldurmak için yasal olarak faaliyette görünen işyerine gitmediği halde çalışıyor görünüyor ya da kâğıt üzerinde sigorta yapılıp çalışmadan prim yatırılıyor.
5 YIL MAHPUS İSTEMİ
Sahte işyeri açıp insanları geçersiz sigortalı yapanlar hakkında sahtecilikten 5 yıla kadar mahpus istemiyle dava açılıyor. Patrondan düzmece işyerinin açık kaldığı periyoda ait vergiler cezasıyla alınıyor.
Yapılan soruşturmaların akabinde, yöntemsiz süreçlerle düzmece sigortalı gösterilmelerine yardımı olan, para karşılığında işyerlerinde prim yatırmadan geçersiz sigortalılık sağlayıp Kurumu dolandıran işçi hakkında da yasal süreç yapılıyor.
EYT’den yararlanabilmek için 8 Eylül 1999 tarihinden evvel sigortalı olarak işe başlamış olmak gerekiyor. EYT müracaatlarında yapılan incelemelerde birtakım çalışanların prim günleri yöntemsiz sigorta girişleri nedeniyle iptal ediliyor.
DÖKÜMLER İNCELENIYOR
SGK, gerçek çalışmaya dayanmayan yani uydurma sigortalı bildirimi yaptığı tespit edilen, kuşku oluşan işyerleri için “sahte, denetimli yahut şüpheli” işyeri tanımlaması yapıyor. Hakkında bu formda tanımlama yapılan işyerlerinden sigortalı bildirimi yapılmış bireylerin sigortalı hizmet dökümlerinde de bu işyerlerinden bildirilmiş olan sigortalı hizmetlerin olduğu satırların başına (S), (K), (Ş) harflerinden biri konuluyor.
Çalışanların e-devlet üzerinden hizmet dökümlerinde işyeri kodlarını denetim etmelerinde yarar bulunuyor. Geçersiz işyeri olarak tanımlanan işyerinin e-sigorta kullanıcı kodu, şifresi otomatik olarak askıya alınıyor. Bu işyerlerinden internet üzerinden sigortalı girişi yapılması yahut prim dokümanı verilmesi imkânı da ortadan kalkıyor. Asıl patronun geçersiz tanımlaması kaldırılmadığı sürece alt patronun de uydurma tanımlaması kalkmıyor.
Sahte işleri tanımlaması yapılan işyerlerinden bildirilen hizmetler iptal ediliyor. Emekliliğe hak kazanılsa dahi düzmece sigortalı olarak yapılan hizmet bildirimleri dikkate alınmıyor. Bu hizmetler silinmesinin akabinde emekli aylığı için geçerli prim gün sayısı tekrar hesaplanıyor. Geçersiz sigortalar iptal edilirken, yatırılan mühletin primleri de siliniyor, emekli aylığı olarak alınan bütün para faiziyle geri alınıyor.
Henüz kuşkulu işyeri kapsamında yer alıp rapor düzenlenmeyen işyerlerinde ise hizmet müddetleri silinmiyor, emeklilik süreçleri etkilenmiyor. Kontrol sonucu beklenmeden emekli aylığı bağlanabiliyor. İşyerinin uydurma olduğunun belirlenmesi halinde buradan bildirilen mühletler mevcut hizmet müddetlerinden düşülüyor. Geride kalan primler emekliliğe kâfi değilse ödenen aylıklar faiziyle alınıyor.
SİGORTANIN TAM YATIRILMASI ŞART
Bir çalışanın işe girdiği gün de dâhil olmak üzere çıkış yaptığı güne kadar sigortasının tam olarak yatırılması zarurî. SGK’ya her ay verilmesi gereken aylık prim, hizmet evrakı, çalışanın çalıştığı gün sayısı ile brüt ödemelerin toplamı olarak bildiriliyor. Gerçek fiyat yerine daha düşük fiyattan yahut taban fiyattan bildiriim yapılırsa, patronlar idari para cezalarıyla karşılaşıyor. Ayrıyeten patron eksik bildirdiği primleri de ödemek zorunda.
SSK’lı olarak çalışanların emekli aylıkları çalışma hayatları mühletince Kuruma beyan edilen kara nazaran belirleniyor. Karın yüksek bildirilmesi daha çok prim ödenmesi ve daha yüksek emekli aylığına hak kazanılması manasına geliyor. Primi düşük yatırılanlar da düşük emekli aylığına mecbur kalıyor. Emeklilikte mağdur olmamak için karın bordroya tam olarak yansıyıp yansımadığı takip edilmeli.
EKSİK FİYAT OYUNUNA SON
Sosyal Güvenlik Kurumu, prime temel karın mesleğe uygunluğunu denetlerken, yanlış kod beyanıyla düşük fiyata de göz açtırmıyor. Özel dalda prime temel çıkarı bir evvelki aya nazaran yüzde 20 ve üzerinde azalan çalışanlar tek tek belirleniyor. SGK prime temel çıkarı düşürülen yahut eksik bildirilen sigortalılara “prime temel yararınız azaldı” iletisi gönderiyor.
Böylece patron çalışanın bilgisi olmadan eksik prim yatıramıyor. Maaşı düşük gösteren patron hem tazminat hem de ceza ödüyor. Ayrıyeten eksik bildirdiği primleri de yatırmak zorunda. Kayıt dışı istihdam ve eksik fiyat bildirimi konusunda riskli olduğu kestirim edilen işyerlerine mektup yazılıyor.
