Milyonların yüzünü güldüren EYT yasasının akabinde bakkaldan berbere, terziden marangoza 1 milyon küçük esnafa da prim muştusu geldi. Küçük esnafın emekliliği için gerekli gün sayısı 7200’e indirilerek SSK’lı çalışanlarla eşitlenecek. Esnafın gelirini de artıracak bu adımla emekliliği belirleyen son 1261 gün kuralı da değişecek. Emekli aylığı hesaplamasında, sigortalıların emeklilik tarihinden geriye gerçek prim yahut kesenek ödenerek geçen 7 yıllık fiili hizmet (360×7= 2520 gün) mühleti temel alınıyor.
Bu kural yalnızca SSK’lıları değil bütün çalışanları ilgilendiriyor. Son yedi yıllık fiili hizmet mühletinin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi statüde geçtiyse o koşullarda emekli olunuyor. Bu müddet eşitse en son tabi olunan statüye nazaran aylık bağlanıyor. Örneğin, sigortalının hem Bağ-Kur hem de SSK ödemesi varsa bu yedi yıllık periyotta en fazla primin yatırıldığı sigorta kolundan aylık bağlanıyor. Primler eşitse de son sigortalılığı hangi statüdense oradan emekli aylığı bağlanıyor.
Esnafın prim yükünün düşmesiyle birlikte bu kural da ortadan kalkmış olacak. Hangi sigorta kolundan olursa olsun 7200 günü tamamlayan emekli olabilecek. Ayrıyeten Bağ-Kur’da 5400 gün olan kısmi emeklilik de SSK’lı çalışanlar için olduğu üzere 4500 güne inecek. Prim uçurumunu kapatacak esnafa prim reformunda merak edilen kimi soruların cevapları şöyle:
Prim gün sayısının 7200’e düşürülmesine yönelik yasal düzenlemenin takvimi netleşti mi?
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı küçük esnafın prim ödeme gün sayısını SGK’larla eşitleyecek modele ait yasal çalışmanın altyapısını hazırladı. Seçimlerin akabinde yasa teklifi Meclis’e sunulacak. Yasal düzenlemeyle SSK’lı ve Bağ-Kur’lu çalışan ortasındaki 1800 gün (beş yıllık süre) farkı son bulacak.
Yapılacak düzenlemeyle kısmi emeklilikte gerekli prim gün sayısı da değişir mi?
Bugünkü sistemde SSK’lı olanlar 25 yıllık sigorta üresini tamamlayan, 60 yaşını dolduran 4500 gün primle yaşlılıktan (kısmi) emekli olabiliyor. Bağ-Kurlular ise en az 5400 gün prim ödemeleri durumunda kısmi emeklilik hakkı elde ediyor. Prim gün sayısının eşitlenmesiyle birlikte kısmi emeklilikteki bu ayırım da son bulacak. Küçük esnaf için de prim gün sayısı 4500’e düşecek.
Prim düzenlemesiyle emeklilikte statü ayırımı da son bulacak mı?
Mevcut sistemde sigortalının son 7 yıllık (2530 gün) fili hizmet mühleti dikkate alınıyor. Bu müddetin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi statüde (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) geçtiyse o kurallarda emekli olunuyor. Bu kural bütün çalışanları ilgilendiriyor. Örneğin sigortalı hem Bağ- Kur hem SSK’lı olarak çalıştıysa aylığı en fazla çalıştığı statüden bağlanıyor. Örneğin, isteğe bağlı sigorta Bağ-Kur yerine SSK’dan hem erken emeklilik hem de yüksek aylık imkânı veriyor. Yeni düzenlemeyle 3.5 yıl (1261 gün) kuralı sona erecek. Az primle, yüksek emekli aylığı alma avantajı doğacak.
1 Ekim 2008 sonrası için de aynı durum söz konusu mu?
2008 yılında yapılan düzenlemeyle 7 yıl kuralı kaldırıldı. Şahıslar primlerini Bağ-Kur’dan SGK’ya aktarabilecek şartları sağlaması halinde gün farkından yararlanarak erken emekli olabilir. Bu tarihte yapılan düzenlemelerle toplumsal güvenlik uygulamalarında değişikliğe gidildi. Bu tarihten sonra birinci kez sigortalı olanlar için son 7 yıl sigorta primi değil çalışma hayatının tamamında ödenen sigorta primlerine bakılarak en fazla hangi statüde prim yatırıldıysa emekli kaideleri o sigorta koluna nazaran belirleniyor.
Emeklilik başvurusunda hizmet birleştirmesi zorunlu mu?
Mecburî bir uygulama değildir. Yargıtay, hizmetlerin birleştirilmesinin mecburî olmadığı, kişinin menfaatlerine nazaran istek ve iradesine bağlı olduğunu görüşünde. Yargıtay’a nazaran, birtakım toplumsal güvenlik kurumlarında geçen hizmet müddetleri toplamının tek başına aylık bağlanmasına kâfi olması durumunda, öteki kurumlarda geçen hizmetlerin birleştirilmesinde “sigortalının ya da hak sahibinin iradesinin de bu tarafta olması koşuluyla” mecburilik bulunmuyor. Birden fazla kurumda yapılan çalışmaların birleştirilmesi hizmet puanını artırır, kademe, dereceyi, prim kesintilerini etkilemez.
Hem SSK hem Bağ-Kur’lu çalıştım. Hizmet sürem eşit emekli aylığım hangi statüden bağlanacak?
1 Ekim 2008 ve sonrasında birinci sefer sigortalı olanlar çalışma hayatı boyunca en fazla hizmetinin bulunduğu statüden emekliliğe hak kazanıyor. Bu tarihten evvel sigorta girişi olanlar son yedi yıllık fiili hizmet mühleti içinde fiili hizmet mühleti fazla statüden, hizmet müddetlerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet müddetlerinden sonuncusunun tabi olduğu statüden bağlanır. Emekli aylığı alınacak artırım ve ikramiyeler de ona nazaran hesaplanır.
Emeklilik için gerekli eksik prim gününü tamamlarken sigorta kolu ehemmiyet taşıyor mu?
Bugün itibariyle borçlanma için isteğe bağlı sigorta yaparken de son yedi yıl kuralı değer taşıyor. Son 7 yılda isteğe bağlı sigorta primlerinin 1260 günü geçmemesi gerekiyor. Aksi halde SSK’dan emekli olma hakkı sona erer Bağ-Kur statüsünden emekli olunur. Doğum, askerlik borçlanması yapılan tarihteki statü yahut son çalışılan sigortalılık müddetine eklenir. Borçlanma müddetlerini SSK’ya dâhil etmek için borçlanmanın ya bu statü ile çalışırken ya da SSK’lı çalışma sonrası lakin Bağ-Kur’lu olmadan evvel yapılması gerekir.
Son çalıştığım işyerinde kazancımın yüksek olması emekli aylığımı artırır mı?
Emekli aylığı bağlanırken prim günü, aylık bağlama oranı, prime temel kar meblağı üzere birçok parametre dikkate alınır. Son on yıllık ortalama kar 2000 öncesi çalışmalarda dikkate alınır. Çalışırken karı yüksek bildirilenlerin son 10 yıl ortalaması, düşük olanların da son 5 yılı dikkate alınır. 2000 yılından sonra işe başlayanların yüksek emekli aylığına hak kazanması için prim gününü artırması, yüksek çıkar bildirmesi gerekiyor.
