Çalıştığı halde girişi olmayan, geç bildirilen binlerce kişi emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) maddesinden yararlanabilmek için iş mahkemelerine başvurdu. Sigorta girişi 8 Eylül 1999 öncesi olmasına rağmen primi yatırılmayanlar dava açarken, İş Kanunu’ndaki kimi ayrıntılar hem emeklilik kapısı açıyor hem de geliri artırıyor. Çalıştığı halde işe başlangıcı bildirilmeyen ya da geç bildirilen de dava açma hakkına sahip. Örneğin 1996’da işe başlamasına rağmen kuruma bildirimi yapılıp da birinci primi ödemesi Kasım 1998’de başlatılan başlangıç tarihinin düzeltilmesini talep edebilir, olumsuz karşılık gelmesi durumunda hizmet davası açabilir. Bu müddetlerin dokümanla ispatlanması durumunda vakit aşımı mühleti işletilmiyor. Bu biçimde sigortasız çalışanlar yalnızca hizmet davası değil kıdem, ihbar, fiyat, fazla mesai fiyatı, kullanılmayan müsaade fiyatı üzere personellik alacakları için iş mahkemesine dava açabiliyor. Hem hizmet tespiti hem alacaklar için iki başka dava açmak gerekiyor. Ekim 2018’den itibaren başlayan yeni uygulama nedeniyle personellik alacakları için dava açmadan evvel arabulucuya gitmek gerekiyor. Toplumsal güvenlik sisteminde bir gün bile emeklilik kapısı açar.
Sabah’ın haberine nazaran, emekliliği öne çekecek, EYT kapsamına girmeyi sağlayacak birtakım soruların yanıtları şöyle:
HİZMET TESPİTİ İSTEMEDEN YALNIZCA PERSONELLİK ALACAK DAVASI AÇILABİLİR Mİ?
Çalışan sigortasız çalıştırıldığı müddete ait olarak hizmet tespit davası açmadan yalnızca personellik alacaklarına ait de dava açabilir. Yargıtay da, hizmet tespit davası açmaya zorlanmadan davanın alacak istikametinden çözümlenmesi yoluna gidilmesi istikametinde kararı bulunuyor. Fakat açılmış bir hizmet tespiti davası varsa bunun sonucunun beklenmesi gerekiyor.
MEMUR OLMADAN EVVEL ÇALIŞTIĞIM MÜHLETLERİ HİZMETE EKLETEBİLİR MİYİM, DERECEMİ TESİRLER Mİ?
Ekletebilirsiniz. Hizmet dökümü alarak müracaatta bulunabilirsiniz. Müracaat sonrası hizmet müddetleri, nerede hizmet verdikleri incelenerek SGK ile yapılan yazışmalar sonucunda hizmetler birleştirilir. Emekli olmadan evvel çalışma müddetlerini birleştirerek prim günü sayılarını artırabilirler. Çalışmaların birleştirilmesi hizmet puanını artırır, kademe, dereceyi, prim kesintilerini etkilemez. Yasal varisler de müracaat sürecini gerçekleştirebilir. Vefat durumunda hak sahipleri de birleştirme talep edebilir.
MART 1997’DE İŞE BAŞLADIM, TEŞEBBÜS KASIM 1999’DAN SONRA YAPILDI. EYT’DEN YARARLANABİLİR MİYİM?
Mart 1997’de işe başlamanıza rağmen isminize prim yatırılmadıysa iki yolla hakkınızı arama imkânınız bulunuyor. Birincisi Toplumsal Güvenlik Kurumu’na başvurarak sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesi tarafında talepte bulunabilirsiniz. Olumsuz karşılık gelmesi durumunda hizmet davası açabilirsiniz. Bunun için çalıştığınız iş yerinde en az bir ya da iki şahit göstermeniz gerekiyor. Sigorta yapılıp primlerin yatırılmadığının denetmen ve müfettişlerce yapılan incelemede kanıtların ortaya konması durumunda da vakit aşımı mühleti işlemiyor.
“GÜNSÜZ İŞE GİRİŞ” KONUSUNDA DAVA AÇILABİLİR Mİ, ARABULUCUYA GİTME ZARURİLİĞİ VAR MI?
İlk kez sigortalı işe giriş bildirgesi verilen sigortalının primlerinin yatırılmaması durumunda sigortalı hizmet evraklarında gün ve kar olmadığından verilen giriş bildirgeleri günsüz işe giriş sayılıyor. Bu durumda hizmet tespit davasından evvel arabulucuya gitme zaruriliği bulunmuyor. Bu davalarda sigorta yapılmayan periyoda ait bordro ya da rastgele bir kayda ulaşmak büyük değer taşıyor. İş davaları muhakeme yoluna nazaran üç dört ayda sona erebiliyor.
SİGORTASIZ ÇALIŞTIĞI PERİYODU BELGELEYENLER İÇİN DE VAKİT AŞIMI MÜDDETİ UYGULANIYOR MU?
Yüksek yargının bu hususta çalışan lehine birçok kararı bulunuyor. Aylık sigorta primleri bildirgesi 4 aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi üzere dokümanları sunan çalışanlar için vakit aşımı kelam konusu olmuyor. Girişi olup da sigortası yatırılmayanlara ait giriş bildirgesinin verilmiş olması vakit aşımını kaldırıyor.
FARKLI KURUMLARDAKİ HİZMETLERİMİ BİRLEŞTİREREK ERKEN EMEKLİ OLABİLİR MİYİM?
Farklı sigorta kollarında çalışanların toplam çalışma toplanmasına hizmet birleşimi deniliyor. Hizmet birleştirme istisnai bir durumda emeklilik öne çekilebilir. Bağ-Kur’lu olan bayanlar emekli olmak için 7200, erkekler de 9000 gün prim ödemek durumunda olup SSK’da ise bayanlar için bu mühlet 5000 erkekler için de 5975 gündür. 2008’de yapılan düzenlemeyle yedi yıl kuralı sona erdi. Bireyler primlerini Bağ-Kur’dan SGK’ya aktarabilecek şartları sağlaması halinde gün farkından yararlanarak erken emekli olabilir. Birleştirilme talebi e-devlet’ten yapılabilir.
STATÜ AYIRIMI NE VAKİT SON BULACAK? DAHA ERKEN EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?
BAĞ-Kur primlerinin düşürülmesine yönelik çalışmalar sürüyor. Mevcut sistemde sigortalının son 2530 gün fiili hizmet müddeti dikkate alınıyor. Bu müddetin yarısından bir gün fazlası olan 1261 prim ödeme günü hangi statüde (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) geçtiyse o kurallarda emekli olunuyor. Bu kural bütün çalışanları ilgilendiriyor. Örneğin sigortalı hem Bağ- Kur hem SSK’lı olarak çalıştıysa aylığı en fazla çalıştığı statüden bağlanıyor. İsteğe bağlı sigorta Bağ-Kur yerine SSK’dan hem erken emeklilik hem de yüksek aylık imkânı veriyor.
ÇALIŞTIĞIM ŞİRKETTE ÜÇ KEZ GİRİŞ ÇIKIŞIM YAPILDI. BU DURUMDA HİZMET TESPİTİ DAVASI AÇMA MÜDDETİ NE VAKİT BAŞLAR?
Hizmetın geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde dava açma hakkınız bulunuyor. Birebir iş yerinden birden fazla giriş çıkışı olanların dava açma müddeti ise işten birinci ayrıldıkları tarihten itibaren başlar hizmet tespitine husus işyerinde hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içinde mahkemeye başvurulabilir. Davayı çalışanın vefatı durumunda yakınları da açabilir.
ASKERLİK VE DOĞUM BORÇLANMASI DIŞINDA İŞE GİRİŞİ GERİYE ÇEKEN BORÇLANMALAR VAR MI?
Yurtdışı borçlanması, hekimlerin fahri asistanlıkta, avukatların stajyerlikte geçen mühletleri, yükseköğretim gören öğrencilerin doktora müddetleri birinci çalışmadan önceyse sigorta girişini geriye çeker. Borçlanılan mühlet ehemmiyet taşıyor. Kişi askerliğini sigortaya girdikten sonra yaptıysa bu borçlanma geriye çekmez.
