Türkiye’nin, İsveç’in NATO üyeliğine yeşil ışık yakmasıyla gözler F-16 satışı için ABD’ye çevrildi. Biden idaresinin Türkiye’ye F-16 satışını desteklemesine karşın ABD Kongresi, farklı münasebetlerle talebe sıcak bakmıyordu. Lakin Vilnius’taki NATO Başkanlar Zirvesi’nde Türkiye’nin İsveç’e NATO vizesi vermesiyle birlikte yaşanan olumlu atmosferin akabinde F-16 satışının önümüzdeki devirlerde Kongre’de tekrar gündeme gelmesi bekleniyor.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Ankara’nın pazartesi günü verdiği onayın akabinde salı günü yaptığı açıklamada, Biden idaresinin Kongre ile istişare içinde F-16 savaş uçaklarının Türkiye’ye satış sürecinin devam devam edeceğini söyledi. Şimdiye kadar Kongre’de F-16 satışını engelleyen ABD Senatosu Dış Münasebetler Komitesi Lideri Bob Menendez ise pazartesi günü, Biden idaresiyle görüştüğünü ve “önümüzdeki hafta” karar verilebileceğini açıkladı.
F-16 satışıyla ilgili takvim, belirsizliğini koruyor.
Süreç nasıl işliyor?
ABD Kongresi, yabancı ülkelere silah satışlarını düzenleme yetkisine sahip. ABD maddelerine nazaran bir ülkeye askeri silah satışı yapılabilmesi için Kongre’nin karara itiraz etmemesi gerekiyor. Silah İhracatı Denetim Yasası (AECA) kapsamında ülkelere yapılması planlanan 14 milyon dolar ve üzeri askeri satışın, 30 gün evvelce Kongre’ye bildirilmesi gerekiyor. ABD Dışişleri Bakanlığı, satışla ilgili resmi bildirimden 20-40 gün evvel Kongre’nin ilgili komitelerine gayri resmi yahut ön bildirimde bulunuyor.
Gayri resmi bildirimler, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın resmi bildirimden evvel ilgili Kongre komiteleriyle istişare etmesine imkan sağlıyor. Bu süreçte Kongre komiteleri de satışla ilgili kaygılarını lisana getiriyor, Dışişleri Bakanlığı tasaların giderilmesi için süreci uzatabiliyor. Dışişleri Bakanlığı satışı onayladıktan ve alınan gayri resmi onayların akabinde Savunma Güvenliği İşbirliği Dairesi (DSCA) Kongre’ye resmi bildirimde bulunuyor. Resmi bildirimin akabinde 30 günlük süreç başlıyor. Kongre’nin resmi bildirimden sonra silah satışını engelleyebilmesi için ortak karar alması gerekiyor. Bu karar alınmazsa satış sürecinde ilerleme kaydediliyor. Kongre ayrıyeten ortak karar dışında olağan yasama faaliyetleri içerisinde de satışı engelleyen ya da üzerinde değişiklik yapmaya zorlayan bir maddeyi geçirebilir. ABD Lideri ise “acil durumun var olduğu” tarafında Kongre’ye bildirimde bulunarak satışın gözden geçirilmesine ait süreci devre dışı bırakabiliyor ve “ulusal güvenlik çıkarları” gereği satış talebinin hemen yerine getirilmesini isteyebiliyor.
“Türkiye, NATO üyeliklerini onaylamalı”
Geçtiğimiz Şubat ayında Cumhuriyetçi Parti ve Demokrat Partiden 27 senatörün imzasıyla Biden’a gönderilen mektupta, Ankara’nın İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğini onaylayana kadar ABD Kongresi’nin Türkiye’ye F-16 satışına onay vermeyeceği tabir edilmişti. Mektupta, “(İsveç ve Finlandiya’nın) NATO iştirak protokolleri Türkiye tarafından onaylandıktan sonra Kongre, F-16 savaş uçaklarının satışını kıymetlendirebilir. Lakin bunun yapılmaması, bu satışın sorgulanmasına neden olur” tabirleri kullanılmıştı. ABD Kongresi, Biden’a gönderilen mektupla, Türkiye’ye F-16 satışı ile iki İskandinav ülkesinin NATO’ya iştirakini birinci kere açıkça ve direkt ilişkilendirmişti.
Biden idaresi satışa sıcak bakıyordu
Türkiye, Ekim 2021’de ABD’den 40 adet Lockheed Martin imali F-16 savaş uçağı ve mevcut F-16 savaş uçakları için 80’e yakın modernizasyon kiti satın alma talebinde bulunmuştu. ABD Dışişleri Bakanlığı, Ocak ayında Türkiye’ye F-16 satışı ile ilgili kararını, inceleme için Temsilciler Meclisi ve Senato’daki komitelere gayriresmi olarak iletmişti. Biden idaresi satışı desteklediğini belirtirken, İsveç ve Finlandiya’nın NATO başvurusu ile F-16 satışının birbirine bağlı olmadığını vurgulamıştı. Biden idaresi ayrıyeten, onayı almak için Kongre ile gayriresmi olarak aylardır temas halindeydi.
