AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, 1919’da Birinci Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması kararlarına dayanarak türlü mazeretlerle Anadolu’yu işgale başladı, ordusunun cephanesi elinden alınan Türk milleti, sıkıntı durumda bırakılmaya çalışılıyordu.
Halide Edip Adıvar’ın “Türk’ün Ateşle İmtihanı” kitabında anlattığı işgal günlerinde, itilaf donanması İstanbul’a, Fransızlar Adana’ya, İngilizler Urfa, Maraş, Samsun ve Merzifon’a, İtalyanlar, Antalya ve Anadolu’nun güneybatısına yerleşti.
15 Mayıs 1919’da İtilaf devletlerinin müsaadesiyle Yunan Ordusu İzmir’e çıkarma yaptı.
Bu durum karşısında Türk milleti, tarih boyunca gösterdiği “millet olma bilinci” ile işgallere karşı Kuvayımilliye hareketini başlattı. İki seçenek vardı, ya işgal güçlerine teslim olunacak ya da yıkılan yakılan bir ülke tekrar ayağa kalkacak ve küllerinden doğacaktı.
1920’de TBMM’nin açılması üzerine işgal güçleri tüm baskıcı siyasetlerini Atatürk ve silah arkadaşları üzerine ağırlaştırdı, bilhassa Batı Cephesi’nde hareketlilik başladı. Yunan ordusu 1921’de Polatlı’ya kadar geldi. Polatlı’da dünyanın en uzun sürecek meydan muharebesinin hazırlıkları yapılıyordu.
“Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır”
Türk ordusunun Yunan ordusu ile Sakarya uzunluklarında yaptığı meydan savaşı olan Sakarya Meydan Muharebesi 23 Ağustos’ta başladı. Bu tarihten itibaren gece gündüz aralıksız süren savaşta, Mustafa Kemal Paşa, yeni bir savaş stratejisi uygulayarak ordularına, “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh, bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.” buyruğunu verdi.
Türk askeri, bu emre uyarak vatanını canla başla savundu. Bu amansız gayret, bütün şiddetiyle 22 gün 22 gece sürdü. Bütün cephe boyunca saldırıyı sürdüren Türk ordusu, 13 Eylül 1921’de Sakarya ırmağının doğusundan Yunan kuvvetlerini temizledi.
Sakarya Meydan Muharebesi, Türk milletinin savunma durumundan taarruz durumuna geçtiği dönüm noktalarından biri olarak tarihteki yerini aldı.
Düşman ordusunu büsbütün yurttan atmak emeliyle bir yıl kadar süren hazırlık devrinden sonra 26 Ağustos 1922’de Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Büyük Taarruz’u başlatan harekat buyruğunu verdi.
26 Ağustos’ta Kocatepe’de şafak sökerken…
Başkomutan Mustafa Kemal, 26 Ağustos sabahı Genelkurmay Lideri Fevzi Paşa (Çakmak), Batı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa (İnönü) ile muharebeyi yönetmek üzere Afyonkarahisar sonlarında kalan Kocatepe’de yerini aldı.
Topçu ateşleriyle şafak vakti başlayan harekatın devamında Türk askeri, sabahın birinci ışıklarıyla hamleye geçip Tınaztepe’yi ele geçirdi ve Belentepe ile Kalecik Sivrisi’nden düşmanı uzaklaştırdı.
Taarruzun birinci gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile Çiğiltepe ortasındaki 15 kilometrelik alanda, düşmanın birinci çizgi mevzilerini ele geçirdi. 5’inci Süvari Kolordusu, düşman gerilerindeki ulaştırma kollarına başarılı taarruzlarda bulundu, 2’nci Ordu ise cephede tespit vazifesini aksatmadan sürdürdü.
Türk ordusu, 27 Ağustos sabahı bütün cephelerde yine taarruza geçti ve birebir gün Afyonkarahisar, 8’inci Tümen tarafından düşman işgalinden kurtarıldı. 28 ve 29 Ağustos’ta muvaffakiyetle sürdürülen taarruz, düşmanın 5’inci tümeninin etkisiz kılınmasıyla neticelendi.
29 Ağustos gecesi durum değerlendirmesi yapan kumandanlar, çabucak harekete geçilip taarruzun kısa müddette sonuçlandırılmasında hemfikir oldu ve planın 30 Ağustos’ta aksamadan uygulanması için gerekli tedbirler alındı.
Büyük Zafer ve bir kırık kağnı
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı’nda kazandığı en değerli zaferin arifesinde, 30 Ağustos sabahında artık belde olan Kütahya’nın Altıntaş ilçesine bağlı Zafertepe Çalköy’de birliklere taarruz buyruğunu verdi.
Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk komutasındaki Türk ordusunun, 26 Ağustos’ta başlayan Meydan Muharebesi’nde Dumlupınar’da Yunan birliklerini Allıören, Keçiler, Kızıltaş Deresi yolunun iki yanında büsbütün sarıp imha etmesiyle zafere ulaşıldı. Kızıltaş Deresi bölgesinde açık kalan alandan kimi Yunan birlikleri, General Trikopis, General Diyenis ve birçok Yunan kumandanı kaçtı.
Büyük Zafer’in sonraki günü, 31 Ağustos’ta Zafertepe Çalköy’de bir konutun bahçesindeki kırık kağnının üzerine muharebe alanlarının haritasını koyan Başkomutan Mustafa Kemal, Fevzi Paşa ve İsmet Paşa ile durum değerlendirmesi yaparak, Yunanlıların yine savunma nizamına geçmesini önlemek ve onları mağlup etmek için İzmir’e girme görüşünde birleşti.
“Ordular, birinci gayeniz Akdeniz’dir, ileri!”
Mustafa Kemal Paşa, Büyük Zafer sonrası 1 Eylül’de Dumlupınar’da, Batı Cephesi’ndeki tüm subay ve erlere okunmak üzere yayımladığı bildiride, şu sözlere yer verdi:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi orduları, Afyonkarahisar-Dumlupınar Büyük Meydan Muharebesi’nde, zalim ve mağrur bir ordunun temel varlığını, inanılmayacak kadar az bir vakitte yok ettiniz. Büyük ve seçkin ulusumuzun fedakarlıklarına layık olduğunuzu kanıtladınız. Sahibimiz olan büyük Türk ulusu, geleceğine güvenmekte haklıdır. Savaş alanlarındaki muvaffakiyet ve fedakarlıklarınızı yakından görüp izliyorum.
Ulusumuzun size olan övgülerinin iletilmesine aracılık etme vazifesinin gerisini bırakmayacak, daima olarak yerine getireceğim. Ödüllendirme için Başkumandanlığa teklifte bulunulmasını, Cephe Kumandanlığına buyurdum. Bütün arkadaşlarımın, Anadolu’da daha öbür meydan muharebeleri de verileceğini göz önünde bulundurarak ilerlemesini ve herkesin akıl gücünü ve yurtseverliğinin kaynaklarını kullanarak, müsabakayı bütün gücüyle sürdürmesini talep ederim. Ordular, birinci maksadınız Akdeniz’dir, ileri!”
Bu buyruk doğrultusunda üç koldan ilerleyen Türk ordusu 1 Eylül’de Gediz ve Uşak’ı, 2 Eylül’de Eskişehir’i, 6 Eylül’de Balıkesir ve Bilecik’i, 7 Eylül’de Aydın’ı, 8 Eylül’de Manisa’yı geri aldı. 9 Eylül’de İzmir’de Yunan ordusunu denize döken Türk ordusu, Mustafa Kemal Paşa’nın buyruğunu büyük bir muvaffakiyetle yerine getirdi.
Görevini yerine getirememenin hüznüyle…
Büyük Taarruz’dan akıllarda kalan en kıymetli olaylardan biri, 57’nci Tümen Kumandanı Albay Reşat Bey’in, 27 Ağustos’ta Çiğiltepe’nin alınmasının yarım saat gecikmesi üzerine, misyonunu yerine getirememenin hüznüyle kendisini vurarak intihar etmesiydi.
Mustafa Kemal Paşa’ya, Çiğiltepe sırtlarında çarpışan 57’nci Tümen Komutanlığını yine telefonla aradığında Albay Reşat Bey’in intihar ettiği söylendi ve yazdığı “Yarım saat zarfında o mevkiyi almaya size kelam verdiğim halde, sözümü yapamamış olduğumdan ötürü yaşayamam.” notu okundu.
Çiğiltepe, Albay Reşat Bey’in vefatının 15 dakika sonrasında düşman askerlerinden kurtarıldı.
“Türk Cumhuriyeti’nin temeli burada sağlamlaştırıldı”
Büyük Başkan Atatürk, Büyük Zafer’den 2 yıl sonra, 30 Ağustos 1924’te, Şehit Sancaktar Mehmetçik Anıtı’nın temel atma merasimine katılmak üzere Zafertepe Çalköy’e geldi.
Törene katılanlara iki yıl öncesini hatırlatan Atatürk, Büyük Zafer’i şu cümlelerle anlattı:
“Afyonkarahisar-Dumlupınar Meydan Savaşı ve onun son kesimi olan 30 Ağustos Zaferi, Türk tarihinin en kıymetli dönüm noktasıdır. Ulusal tarihimiz çok büyük, çok parlak zaferlerle doludur ancak Türk ulusunun burada kazandığı zafer kadar kesin sonuçlu, yalnız bizim tarihimize değil, dünya tarihine yeni bir adım vermekte kesin tesirli bir meydan savaşı hatırlamıyorum. Apaçıktır ki yeni Türk devletinin, genç Türk Cumhuriyeti’nin temeli burada sağlamlaştırıldı, ölümsüz yaşayışı burada taçlandırıldı. Bu alanda akan Türk kanları, bu göklerde uçuşan şehit ruhları, devletimizin, Cumhuriyetimizin ölümsüz koruyucularıdır. Türk ulusu burada kazandığı zaferle, açığa vurduğu gücü ve istemiyle, bu muhakkak gerçeği bir kez daha tarihin bağrına çelik kalemle koymuş bulunuyor.”
İlk kere 1926’da Zafer Bayramı olarak kutlanmaya başlanan 30 Ağustos, her yıl yurt geneli ve KKTC’de çeşitli etkinliklerle kutlanıyor.
