1602 yıl evvel bugün Doğu Roma İmparatoru Arkadios devrinde isyanın bastırılması üzerine zaferi taçlandırmak üzere yapılan ve çeşitli doğal afetlerden etkilenmesi nedeniyle yok olmaya yüz tutmuş sütunun onarım (yenileme) projeleri Fatih Belediyesi tarafından hazırlandı. Fatih’in binlerce tarihi mirasa evsahipliğini yaptığını belirten Fatih Belediye Lideri M. Ergün Turan projeyle ilgili şunları söyledi:
“Göreve geldiğimizde yaptığımız birinci işlerden biri Kültürel Miras Müdürlüğünü kurmak oldu. Bir yandan kültürel miras envanteri ile sivil mimari örneklerinin durum tespitlerini yaptık. İlçemizdeki tarihi çeşmeler, medreseler, türbe, hazire, sebil ve birçok tarihi ve kültürel yapıları restore ediyoruz. Bunlardan biri de tarihi onarım projesini hazırladığımız Arkadios Sütunu. Tarihçi Hocalarımız da kent kültürü ve tarihi açısından çok kıymetli olduğunu belirtiyor, kültür ve uygarlık tarihimiz açısından değerli olduğunu değerlendiriyorlar. Asırlar sonra birinci kere onarımını yaparak günümüze kazandırmış olacak ve geleceği taşımış olacağız.”
Tarihi Arkadios Sütunun uzunluğu çeşitli kaynaklarda 47 metre, 50,4 metre, 46,09 metre olarak belirtilmiş. Bu ölçü, hem Kontantianpolis’teki hem de Roma’daki benzeri sütunlardan en yükseğidir. Günümüze yalnızca sütun tabanı, düsturu ve gövdesinin en alttaki bandının bir kısmını içeren 10 metrelik kısmı kalmıştır. İki bina ortasında sıkmış halde olan ve yer yer çatlakları bulunan sütunun üzerinde devrin değerli olaylarının anlatıldığı kabartmalar yer alıyor.
Arkadios sütunu, tarihçi Teofanis’e nazaran 404 yıllarında inşa edilmiştir. Sütunun tamamlanmasının ise II. Theodosios periyodunda gerçekleştiği, sütunun üzerine Arkadios’un heykelinin konulması ile 421 yılının Temmuz ayında bir merasim düzenlendiği belirtilir.
SÜTUNDA BULUNAN KABARTMALAR
Roma periyodundaki anıtlar hakkında bilgi veren Sanat Tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, “Arkadios Anıtı İstanbul’da hatta Türkiye’de görebileceğiniz en özgün anıtlardan bir tanesi. Bu kültür ve uygarlık tarihimiz açısından epeyce değişik. Roma devrinde, başşehir Roma’da çok görkemli anıtlar inşa etmişler. İmparator Marcus Aureilus’un mükemmel bir sütun formunda meydanın tam ortasına yerleştirilmiş anıtı bulunmaktaydı. Bugünkü bir minare üzere hayal edebiliriz. Gövdelerinde helezoni, spiral livler üzerinde kabartmalar bulunuyordu. Kabartmalarda hükümdarların hayatlarını, zaferlerini anlatan sahneler düzenlemişlerdi. Bu Roma dünyasının emperyal kurgusunda çok kıymetliydi. İstanbul yeni bir başşehir olarak inşa edildikten sonra İmparator Theodosius ve İmparator Arcadius’un kentte Roma’dakilere emsal iki tane görkemli anıt inşa ettiğini biliyoruz. Bir tanesi Beyazıt’ta Theodosius formunda oburu ise Arcadius formunda bunlar zati birbirlerinin gerisinden tahta çıkan hükümdarlardır. Arkadios Anıtı da İmparator Arcadius anısına inşa edildi. Çok büyük dikdörtgen bir meydandı, o meydanın kenarları revaklıydı. Ortasına da bu görkemli anıt dikildi. Böylece 2 tane Roma’da, 2 tane İstanbul’da spiral livli sütun ortaya çıktı. Bu Roma’nın iktidarı için çok kıymetliydi fakat 18. ve 19. yüzyılda Avrupa’da da tanınan oldu. Bugün dünyanın diğer kentlerinde de görebiliyoruz” dedi.
OSMANLI DEVRİNDE BAYANLARIN TİCARET YAPTIĞI YERDE BULUNDUĞU İÇİN SÜTUN AVRAT TAŞI OLARAK BİLİNİYOR
Tarihi sütunun etrafındaki alanda Osmanlı devrindeki bayanların ticaret yaptığını anlatan Hayri Fehmi Yılmaz, “Maalesef İstanbul’daki bu iki büyük anıtın başına birtakım meşakkatler geldi. İmparator Arcadius’un bugün Cerrahpaşa’da olan anıtı bu tıp anıtların en yükseğiydi. Yaklaşık 47 metre uzunluğu vardı. Sarsıntılardan ziyan gördü, yıldırımlar düştü. Üzerinde İmparator Arcadius’un bir heykeli vardı, yıldırım birkaç sefer ona isabet etti. Münasebetiyle da anıt birçok ziyan gördü. 740 yılında yaşanan bir sarsıntıda heykel devrildi ve bir daha anıtın üzerine koyulmadı lakin İstanbul’u ziyaret eden herkes bu enteresan anıttan daima bahsetti. İstanbul’un fethinden sonra da anıt varlığını devam ettirdi yalnız anıtın etrafındaki büyük boş alanda hanımların ticaret yaptığı bir pazar kuruldu. Aslında alıcılar da satıcılar da hanımlardı. O yüzden buraya ‘Avrat Pazarı’ demeyi tercih ettiler. Hatta buradaki sütun da ‘Avrat Taşı’ diye tanımlandı. Şimdilerde kelimeyi daha şık halde söylüyoruz ve ‘Kadınlar Pazarı’ diyoruz.
