Ülkede 1992-1995’te yaşanan savaş sırasında Birleşmiş Milletlerin (BM) “güvenli bölge” ilan ettiği Srebrenitsa’nın 11 Temmuz 1995’te Sırp kumandan Ratko Mladic’e bağlı Sırp birliklerince işgal edilmesinin akabinde yalnızca birkaç gün içinde en az 8 bin 372 Boşnak zalimce katledildi.
Sırp kumandan Mladic, Hollanda’nın Lahey kentindeki eski Yugoslavya Memleketler arası Ceza Mahkemesinde (ICTY) görülen davada, ortalarında soykırımın da bulunduğu birçok kabahatten müebbet mahpusa mahkum edilirken, 8 Haziran 2021’deki temyiz duruşmasında müebbet mahpus cezası onandı.
Savaş periyodunda Bosnalı Sırpların başkanı olan Radovan Karadzic de Sebrenitsa soykırımı dahil birçok kabahatten evvel 40 yıl, akabinde temyiz davasında müebbet mahpusa mahkum oldu.
Eski Sırp yetkililer Vujadin Popovic ve Ljubisa Beara da ICTY’de görülen Srebrenitsa davalarında müebbet mahpusa mahkum edildi.
Lahey’deki Milletlerarası Adalet Divanı, 2007’de aldığı kararda, ICTY’den gelen deliller doğrultusunda Srebrenitsa ve civarında yaşananları “soykırım” olarak nitelendirdi.
45 Sırp’a toplam 699 yıl mahpus cezası verildi
ICTY’de görülen Srebrenitsa davalarında ayrıyeten Radislav Krstic 35, Vidoje Blagojevic 15, Drago Nikolic 35, Ljubomir Borovcanin 17, Vinko Pandurevic 13, Radivoje Miletic 19 ve Milan Gvero 5 yıl mahpus cezası aldı.
Bosna Hersek Mahkemesindeki öbür bir davada ise 13 Temmuz 1995’te 1000’e yakın Boşnak sivilin katledilmesi hatasından Milorad Trbic 30 yıl mahpusla cezalandırıldı.
Farklı mahkemelerde görülen Srebrenitsa davalarında bugüne kadar 45 Sırp’a toplam 699 yıl mahpus cezası verildi.
Eski Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ise Srebrenitsa’daki soykırımla suçlanmış lakin yargılanması sürerken cezaevinde öldü.
Hollanda “kısmen” hatalı bulundu
Temmuz 1995’te Boşnak sivillerin birden fazla Hollandalı BM askerlerinin kullandığı üsse sığınsa da, üs olarak kullanılan akümülatör fabrikasında tutulan sivillerin yanına giren Sırplar, erkekleri ayırarak öldürdü.
Hollandalı BM askerlerinin soykırımdaki rolü, ortadan geçen yıllara karşın tartışılmaya devam etti.
Kentin işgal edilmesinin akabinde çekilen ve kamuoyunun da aşina olduğu imajlarda, Hollandalı kumandan Thom Karremans’ın 11 Temmuz 1995’te bir ortaya geldiği Mladic karşısında el pençe durması dikkati çekmişti.
Kente giren Sırplara ateş açıldığı için Karremans’ın sözünü alan Mladic’in, imgelerin sonunda ise Karremans’a içki ısmarladığı ve ikilinin birlikte kadeh kaldırdığı görülmüştü.
Hollandalı askerlerin Srebrenitsa’dan uğurlanması öncesinde ise Mladic’in, Karremans ve ailesine çeşitli armağanlar vermesi de bir diğer ilgi alımlı ayrıntı olarak göze çarpmıştı.
Karremans hiçbir vakit yaşananlar yüzünden yargılanmazken, Hollanda devleti ise Srebrenitsa’daki soykırımdan “kısmen” hatalı bulundu.
Kurban yakınlarınca 2007’de açılan davada, Lahey Bölge Mahkemesi, Srebrenitsa’nın işgali sırasında BM bünyesinde misyonlu Hollandalı askerlere sığınan 300 Boşnak sivilin Sırplara teslim edilmesinden Hollanda’yı hatalı buldu.
Geçen yılki merasimde Hollanda’dan özür
Srebrenitsa’da geçen yıl düzenlenen anma merasimine katılan Hollanda Savunma Bakanı Kajsa Ollongren, soykırımda yakınlarını kaybeden Boşnak ailelerden özür diledi.
Srebrenitsa’nın vahim anılara mesken sahipliği yaptığına işaret eden Ollongren, “Güvenli alan sunması gereken BM askerlerine olan güvensizlik de hissediliyor. Bu, vakitle unutulmayacak kadar dehşetli bir soykırım ve vakit sizin kaybettiklerinizin acısını asla azaltmayacak.” dedi.
Ollongren, milletlerarası kurumların saf halkı koruyacağına dair kelam verdiklerini vurgulayarak, “Hollanda da bunlardan biriydi. Her şeye karşın Srebrenitsa ezip geçildi. Askerlerimiz vazifelerini yerine getirmek ve savunmasız insanlara yardım edebilmek için ellerinden geleni yaptı.” diye konuştu.
Bu yıl 30 kurban toprağa verilecek
Sırplar tarafından otobüs ve kamyonlara bindirilen Boşnaklardan 8 bin 372’si götürüldükleri ormanlık alanlar, fabrikalar ve depolarda hunharca katledildi. Katledilenlerin cesetleri, ülkedeki çeşitli toplu mezarlara gömüldü.
Savaşın akabinde kayıpları bulmak için başlatılan çalışmalarda, toplu mezarlarda cesetlerine ulaşılan kurbanlar, kimlik tespitinin akabinde her yıl 11 Temmuz’da Potoçari Anıt Mezarlığı’nda düzenlenen merasimle toprağa veriliyor.
Srebrenitsa soykırımının 28’inci yıl dönümünde de kimlik tespiti yapılan ve ailesinin onay verdiği 30 soykırım kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı’na defnedilecek.
