15 Temmuz Derneği, İstanbul Üniversitesi (İÜ) ve Üsküdar Belediyesi’nin birlikte düzenlediği 7. Milletlerarası 15 Temmuz Sempozyumu yapıldı. İstanbul Üniversitesi’nin Rektörlük Binasında düzenlenen programın ana başlığı “Cumhuriyet’in Yüzüncü Yılında Türkiye’de Darbeler ve Demokrasi” idi.
Sempozyumun açılışında konuşan 15 Temmuz Derneği İstişare Konseyi Lideri Prof. Dr. Talip Küçükcan, darbelerin ve darbe teşebbüslerinin hafızalarda kalması için akademik çalışmaların kıymetine dikkat çekerek “Darbeler Türkiye’yi derinden etkiledi. Darbe oldu bitti zannediyoruz lakin bugün hala 1980 sonrası yapılan darbe anayasasını konuşuyoruz. O darbenin mirasıyla Türkiye’de nasıl bir toplumsal mühendislik yapıldığını görüyoruz. 28 Şubat yıllar evvel oldu fakat tesirleri, travmaları devam ediyor” dedi.
‘KAHRAMANLARIMIZIN DAİMA HATIRLANMASINI İSTEK EDİYORUZ’
15 Temmuz Derneği Lideri İsmail Hakkı Turunç ise yaptığı konuşmada 15 Temmuz gecesi yazılan destanın şahidi olduğunu tabir etti ve ekledi “O gece darbeler tarihimizde bir dönüm noktası oldu. Bir daha kimsenin bu ülkede kolay kolay darbe teşebbüsünde bulunamayacağını söyleyebiliriz. Dernek olarak yaptığımız bu sempozyumla darbecilerin unutulmamasını ve makus talihimizi değiştiren kahramanlarımızın daima hatırlanmasını istek ediyoruz.”
Üsküdar Belediye Lideri Hilmi Türkmen, Türk halkının 15 Temmuz’da bir destan yazdığını anlatarak, 2017’de kaldırılan sıkıyönetim kanunun kıymetine dikkat çekti. Türkiye’nin 15 Temmuzdan sonra sivilleşme istikametinde kıymetli adımlar attığını söyleyen Hilmi Türkmen “Sıkıyönetim kanunun kaldırılması çok değerli bir adımdı. Ülkemizde kalıcı bir demokrasi kültürünün yerleşmesi için bu cins adımların atılması kaçınılmaz” dedi.
İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak ise konuşmasında İstanbul Üniversitesi’nin darbe ve darbe teşebbüsleri üzere ülkeyi siyasi ve toplumsal kaos ortamına sokan, insanların canlarına mal olan teşebbüslerin tüm boyutlarıyla akademik olarak araştırılması konusunda her vakit en ön sıralarda olduğunu ve bundan sonra da olacağını söz etti.
“15 TEMMUZ BÜYÜK BİR HALK DEVRİMİYDİ”
Sempozyumun birinci oturumuna İstanbul Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Haluk Alkan başkanlık etti. Ülkemizde darbelerin siyaset, hukuk, medya ve dış ilgiler bağlamında tesirlerinin konuşulduğu oturumda birinci kelamı İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Atilla Yayla aldı. Ordusu olan her ülkede darbe tehlikesinin olduğunu belirten Yayla, bu tehlikeyi ortadan kaldıracak adımları sıraladı. 15 Temmuzun siyasal kültürümüzde demokratikleşmemize büyük katkı sağladığını söz eden Prof. Dr. Atilla Yayla “Dindar muhafazakar kesim 15 Temmuzda Adnan Menderes’ten bu yana darbecilere karşı biriktirdiği öfkeyi açığa çıkardı. 15 Temmuz’da öğrenilmiş çaresizliğimizi ortadan kaldırdı. Ben 15 Temmuzu büyük bir halk ihtilali olarak tanımlıyorum. O gece yasal olan gayri yasal olanı yendi” şeklinde konuştu.
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TEHİK) Lideri Prof. Dr. Muharrem Kılıç, darbelerin temel insan haklarını nasıl ortadan kaldırdığına dikkat çekerek Asya ve Afrika’da yapılan darbelerden örnekler verdi. Kılıç, Afrika’da 1962 ile 2000 yılları ortasında 82 darbenin, 2000 ile 2021 yılları ortasında ise 21 darbenin gerçekleştiğini söz ederek ekledi “Darbeler yeni bir sömürgecilik biçimi olarak karşımıza çıkıyor. Afrika Birliği yayınladığı bildirilerde “darbe aksisi norm” sözünü kullanıyor. 1991 Mali, 1999 Nijer ve 2003 Gine anayasalarında darbeleri önleyici çerçeveler belirlendi. Bu resmi düzgün okumamız gerekiyor.”
15 Temmuzda millet olarak etkin direnme hakkının eşsiz bir örneğini yaşadığımızı söyleyen Prof. Dr. Muharrem Kılıç, Cumhuriyet tarihimizde üç çeyrek asırdır darbelerle ve darbecilerle uğraş eden ülkemizin 15 Temmuzla yeni bir periyoda geçtiğini belirtti.
“BATI TÜRKİYE’NİN NATO’YA KATKISINI ANLAYAMADI”
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özden Zeynep Oktav, 15 Temmuzu bir darbe teşebbüsünden fazla bir savaş olarak niteledi. 2007 ile 2016 yılları ortasında Türkiye’nin çok güç dönemeçlerden geçtiğini örneklerle anlatan Oktav “15 Temmuz dışarıdan bir hücumdu. Bize daima demokratikleşme ve insan hakları diyen Batıya ironik olarak biz bugün hala 15 Temmuz gecesinin bir demokrasi şöleni olduğunu anlatmaya çalışıyoruz. AB ve ABD Türkiye’yi terbiye etmek istedi lakin Türkiye’nin NATO’ya katkıları ve coğrafik istisnası gereğince anlaşılamadı. Türkiye bir coğrafyaya ilişkin olmak zorunda değil” diye konuştu.
“BİZDEKİNİN TERSİNE DÜNYADA HİÇ BİR MEDYA ORGANI SİLAHLI ÇABAYI SAVUNMAZ”
Akşam Gazetesi Genel Yayın Direktörü Mustafa Kartoğlu ise Türkiye’de darbelerin medya ve basın özgürlüğüne tesirlerini anlattı. Medyanın tarihî süreçte geçirdiği evrelere dikkat çeken Kartoğlu, 1940’lardan sonra basının meşruiyetin savunucu olduğunu belirterek her darbe sonrası medyanın hizaya geitirilmesi için özel çalışmalar yapıldığını söz etti. Terörle çaba konusunda günümüz medyasının handikaplarını da lisana getiren Mustafa Kartoğlu “Dünyada hiçbir medya organı silahlı çabayı legal göstermez. Lakin bizim medyamızın bir kısmı bugün bunu yapıyor” dedi.
“28 ŞUBAT’TA BİLİNÇLENEN İSLAMİ STK’LAR 15 TEMMUZDA SOKAĞA İNDİ”
Sempozyumun ikinci oturumuna İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ayşegül Komsuoğlu başkanlık etti. Cumhuriyet tarihimizde darbelerin sivil toplum, din ve toplumsal yapı üzerindeki tesirlerinin konuşulduğu oturumda birinci kelamı İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer Çaha aldı. 1980 darbesi öncesinde STK’ların toplumsal hareketlerin oluşmasında kıymetli bir rol üstlendiğine dikkat çeken Prof. Dr. Ömer Çaha, 12 Eylül’den sonra sivil toplum kuruluşlarının tasfiye edildiğini belirtti. “28 Şubat’la birlikte bilhassa islami kısımdaki STK’lar özgürlükler noktasında bilinçlendi. Başörtüsü yasağına karşı Cumhuriyet tarihinin en geniş iştirakli el ele aksiyonu yapıldı. Bu aksiyona 3 milyon kişi katıldı” diyen Çaha, 15 Temmuzda bu tecrübelerin ortaya çıktığını belirtti.
Türk toplumunun toplumsal mühendisliklere sığmayan bir yapısı olduğunu söz eden Prof. Dr. Ömer Çaha “Demokrasi bir öğrenme sürecidir. Özal’ın toplumun kulağına fısıldadığı özgürlük söylemi vakitle karşılığını buldu” dedi.
Darbelerin toplumsal yapıya tesirlerini anlatan Sabahattin Zaim Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Halime Kökce, 28 Şubat’ta yaşadığı tecrübelerden yola çıkarak 15 Temmuzun biricik yanlarını sıraladı. “15 Temmuza kadar yaşanan tüm darbeler muvaffakiyete ulaştı. Birinci kere millet darbecilerin karşısına çıkarak dur dedi. Birinci sefer bir darbe teşebbüsüne kabahat üstü yapıldı ve yargılandı. Bunlar çok önemliydi” diyen Halime Kökce, FETÖ’nün o gece bile kendini gizleyen tavrının çok şey tabir ettiğini söyledi.
“15 TEMMUZDAN SONRA SEKÜLER ŞÜPHECİLİK TEPE YAPTI”
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Ataman ise darbelerin dini hayat ve dini kurumlar üstündeki tesirini masaya yatırdı. Her darbe ya da darbe teşebbüsünün, sonrasında din ile ilişkilendirildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Kemal Ataman “Her darbenin din üzerinde olumsuz tesiri vardır. Dini özgürlükler darbeler sonrasında kısıtlanır. Birtakım dini kümeler dışlanarak marjinalleşir. Dini kümeler ortasında çatlaklar oluşur ve ayrımlar başlar. 15 Temmuz ve FETÖ örneğinden sonra ise en kıymetli tesir dini kurumlara duyulan inancın azalması oldu. Seküler şüpheciliğin tepe yaptığı bu devirde gençlerimizin bir kısmı hala FETÖ’nün bu darbe teşebbüsünü dini saiklerle yaptığına inanabiliyor. Bu çok üzücü” dedi.
“TÜRKİYE ARAP DÜNYASI İÇİN ÜMİT KAYNAĞI”
TRT Dünya Araştırmaları Merkezi Genel Müdürü Dr. Tarek Cherkoui ise sempozyumda Arap dünyasının Türkiye’deki demokrasi algısını örneklerle aktardı. Soğuk savaş sonrası Türkiye’de farklı bir rüzgarın estiğini tabir eden Dr. Tarek Cherkoui, AK Parti devrinin Arap sokağındaki yansımalarının değerini anlattı. 2018’de Araplara Türkiye’nin demokrasisi sorulduğunda kendi ülkelerinden çok daha yüksek not verdiklerini söyleyen Cherkoui “Arap baharı yapılırken Türkiye’deki demokrasinin gibisi getirilmek istendi. Türkiye Arap dünyası için kıymetli bir ümit kaynağı oldu ve olmaya devam ediyor” dedi.
