-
Haber7 – ÖZEL
Yüzyıllarca Afrika halklarına zulmeden, Kara Kıta‘yı sömürerek insanlarını açlığa ve sefalete mahkum eden Batılı ülkeler, kıta genelinde ‘istenmeyen adam’ haline geldi. Son devirde birçok Afrika ülkesinin başta Fransa olmak üzere sömürgeci devletlere ‘dur’ demesi, Afrika’da yeni bir başlangıca adeta kapı araladı.
Ülkelerindeki Fransız hegemonyasından kurtulmak isteyen Afrika devletleri peş peşe harekete geçti. Geçtiğimiz aylarda Kongo Cumhurbaşkanı Tshisekedi’nin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un yüzüne karşı söylediği “Batı’nın Afrika’ya karşı buyurgan hali terk etmesi gerektiği” tarafındaki söylemi ile kıtada Batı aksiliği dalga dalga fiiliyata yansıdı.
Kongo’daki çıkışın akabinde Fransa askerleri, yıllar boyunca sömürdükleri Batı Afrika ülkesi Mali’den kovuldu. Fransa’nın soykırım gerçekleştirdiği Cezayir, üniversitelerde yabancı lisan olarak öğretilen Fransızca’yı kaldırdı. Orta Afrika Cumhuriyeti’nde yükselen Fransa karşıtlığının akabinde Fransız askerlerinin ülkeden çekilmesi kararı alındı. Çad’da ise istenmeyen Fransız askerleri tek tek sıraya dizilerek alıkonuldu.
Afrika uyanışı Burkina Faso ve Nijer’e de yansıdı. Burkina Faso, Fransa ve ABD’ye uranyum ihracatını yasakladı. Nijer idaresi ise Fransa‘ya uranyum ve altın ihracatını durdurduğunu dünyaya ilan etti.
Afrika ülkelerinden gelen bu sömürgeci aksisi kalkışmayı ve gövde gösterisinin kodlarını HABER7, hususun uzmanlarına sordu. Afrika üzerine çok sayıda araştırma yapan SETA Brüksel Koordinatörü Talha Köse, Afrika Uyum ve Eğitim Merkezi (AKEM) Genel Koordinatörü Dr. Ensar Küçükaltan, Sakarya Üniversitesi Öğr. Üy. Doç. Dr. İsmail Numan Telci ve ORSAM Kuzey Afrika Çalışmaları Araştırmacısı Buyruk Şefkatli, “Afrika Uyanışı”nı okurlarımız için kıymetlendirdi…
AFRİKA’NIN YENİ AKTÖRÜ TÜRKİYE
ARTIK REKABET VAR
Amerikan ve Batı hegemonyasının dünya üzerinde giderek zayıfladığını vurgulayan Talha Köse, “Soğuk Savaş devrinde buna benzeri bir durum vardı. Bir yanda Sovyetler’in rejimleri, öteki yanda Batı’nın, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri’nin desteklediği ve tıpkı vakitte vekalet rekabetinin devam ettiği ülkeler vardı. Bunlar bir ülkede ya askeriye üzerinde rekabet olurdu ya da birtakım kabileler, iddiaşlar sürdürülüyordu. Günümüzde ise aktör çeşitliliği var. Bu aktörler ortasında rekabet var. Büsbütün hiçbir aktörün ağır bir angajmanı yok.” tabirlerini kullandı.
DOLAYLI ASKERİ MÜDAHALE OLABİLİR
Afrika ülkelerinin bu tavrının ABD ve Batı’nın kolay kabullenemeyeceği bir durum olacağının belirten Köse, emperyal güçlerin direkt olmasa bile dolaylı olarak bir askeri müdahaleye kalkışabileceğini belirtti. Köse, “Yani Amerika Birleşik Devletleri’nin orada AFRİCOM gücü var. Münasebetiyle bu gücü yüklü olarak Afrika’da, Çin ve Rusya’yı dengeleme üzerine bu oluşturmuş durumda. Ve uzun vadeli bir yatırım yapıyor. Ya bu mevzuda şayet Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri koordine olurlarsa bir formda direkt olmasa bile dolaylı bir biçimde müdahaleler olabilir.” dedi.
Köse, ABD ve Fransa’nın aktif olduğu yakın olan ülkeler üzerinden de bir vekalet savaşına girebileceğinin altını çizdi.
RUSYA’DAN KAZANIMLAR ELDE ETMEYİ HEDEFLİYORLAR
Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Memleketler arası Münasebetler Kısmı Öğr. Üy. Doç. Dr. İsmail Numan Telci, Afrika Uyanışı’na ait şu değerlendirmeyi yaptı:
OPERASYON YAPABİLİRLER
Telci, ABD ve Fransa’nın bundan sonraki tavrına ait ise Nijer’in pozisyonuna dikkat çekerek “Her iki ülkenin Sahel bölgesindeki askeri stratejilerinin belirlenmesinde Nijer ve burada bulunan askeri birlikler, drone parkları vd. yapılar kıymetli bir rol üstleniyor. Bu manada Fransa, Mali’den çekilmesi ile birlikte birliklerinin kıymetli bir kısmını Nijer’e kaydırmıştı. Emsal olarak ABD için de Nijer, gerek pozisyonu gerekse bölge ülkelerine göre istikrarlı görünümüyle terörle gayrette değerli bir müttefik olarak görülüyordu. Gelinen noktada bu memleketler arası aktörler, darbenin gidişatına nazaran süreç içinde yaşanacak gelişmelerin çıkarları ile aykırı düşmeleri durumunda farklı telaffuzlar altında (terörle çaba, radikal kümelere yönelik operasyonlar ve benzeri) küçük-orta çaplı operasyonlar gerçekleştirebilir.” tabirlerini kullandı.
AFRİKA UYANIŞI’NIN NEDENLERİ
Konuya ait Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Kuzey Afrika Çalışmaları Araştırmacısı Buyruk Şefkatli ise çarpıcı değerlendirmelerde bulundu. ‘Afrika uyanışı’nı inceleyen Şefkatli, bu teşebbüsün nedenini unsurlar halinde şöyle sıraladı:
ABD VE FRANSA’NIN OPERASYONLARI GÖRÜLEBİLİR
Afrika’dan kovulan ABD ve Fransa’nın kıtaya yönelik bundan sonraki mümkün ataklarına dikkat çeken Şefkatli, ABD’nin Mali’deki askeri güçlerini geçtiğimiz periyotta Nijer’e kaydırdığını, ABD’nin Nijer’de bulunan drone üssünü ve Fransa’nın ülkede bulunan askeri strateji üssünü hatırlatarak “Askeri manada bakıldığı vakit Mali’deki pek çok radikal kümelerle uğraşta Nijer üs misyonu görüyor. Amerika mevcut gelişmelerden dolayı farklı bir milletlerarası aktör aktifliğinin arttırmasına müsaade vermeyebilir. Hasebiyle orada küçük çaplı operasyonlar olabilir, daha orta çaplı olabilir, mahallî terörle gayret ismi altında yahut kimi operasyonlar düzenleyebilir. Keza Fransa da tıpkı biçimde. Lakin şimdi aslında buna dair Nijer’deki darbenin gidişatının nasıl evrileceğinin net bir çerçevesi olmadığı için bu aktörler de şimdi bekle gör stratejisi izliyor.” sözlerini sarf etti.
İÇ VE DIŞ SEBEPLER
Afrika Uyum ve Eğitim Merkezi (AKEM) Genel Koordinatörü Dr. Ensar Küçükaltan, ‘Afrika uyanışı’nın iç ve dış sebeplerinin olduğunu belirterek “İç sebeplerde emperyalizme baktığımız vakit halkının iki doların altında yaşadığı ülkeler bunlar. Münasebetiyle bunun üzerine daha sonrasında iktidar partilerinin bilhassa muhalefetin sesinin susturulması ve yeniden son devirde Fransız aksisi şovlar yasaklanması bilhassa Nijer’de. Bir sebepte Mali’de daha evvel Fransız askeri vardı ve radikal ögelerle savaşmak için. Mali’den bu askerler kovulduktan sonra Nijer yani şu anki devrik lider bunları ülkeye davet etti ve aldı. Münasebetiyle bu bir iç iç tarafı bu bir problem yarattı.” tabirlerini kullandı.
Küçükaltan, dış sebeplere de Fransa’ya giden uranyum oranının yüzde 80’lerin üzerine çıkması ve Nijer petrolünün Benin üzerinden dünyaya ulaştırılması gayesi olarak sıraladı.
RUSYA’YA BAĞIMLILIK TEHLİKESİ
Küçükaltan, bölgedeki son durumla ilgili bir tehlikeye de dikkat çekerek, ABD ve Batı ülkelerinden kaçan Afrika ülkelerinin Rusya bağımlılığıyla karşı karşıya kaldığını söyledi. Bölgenin bir bağımlılıktan kurtulurken, öteki bir bağımlılığa girme tehlikesi olduğunu tabir eden Küçükaltan, “Nijer Batı’nın elinde kalan son müttefik oldu orada. Münasebetiyle şu anki yapılan darbe Batı’nın elinde kalan son müttefiki aslında Batı’nın elinden almak olarak okuyabiliriz.” dedi.
ASKERİ HAZIRLIK VAR
ABD ve Fransa öncülüğündeki Ekovas ülkeleri birliğinde şu an bir askeri hazırlık olduğunu belirten Küçükaltan, bu askeri hazırlık sonrası oluşabilecek tabloyu ise şu 3 ihtimalle açıkladı;
- Darbenin muvaffakiyete ulaşması ve işte askeri rejimin bir müddet sonra sivil bir rejime dönmesi.
- Karşı darbe yani, Fransa-Amerika öncülüğünde toplanarak burada bir silahlı çabaya girişmesi yahut iç başka ögeleri destekleyerek şu anki rejimin götürülmesi.
- Bölgedeki terör taarruzları artabilir.
