-
Haber7 – ÖZEL
Yüzyıllarca Afrika halklarına zulmeden, Kara Kıta‘yı sömürerek insanlarını açlığa ve sefalete mahkum eden Batılı ülkeler, kıta genelinde ‘istenmeyen adam’ haline geldi. Son devirde birçok Afrika ülkesinin başta Fransa olmak üzere sömürgeci devletlere ‘dur’ demesi, Afrika’da yeni bir başlangıca adeta kapı araladı.
Ülkelerindeki Fransız hegemonyasından kurtulmak isteyen Afrika devletleri peş peşe harekete geçti. Geçtiğimiz aylarda Kongo Cumhurbaşkanı Tshisekedi’nin, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un yüzüne karşı söylediği “Batı’nın Afrika’ya karşı buyurgan hali terk etmesi gerektiği” tarafındaki söylemi ile kıtada Batı zıtlığı dalga dalga fiiliyata yansıdı.
Kongo’daki çıkışın akabinde Fransa askerleri, yıllar boyunca sömürdükleri Batı Afrika ülkesi Mali’den kovuldu. Fransa’nın soykırım gerçekleştirdiği Cezayir, üniversitelerde yabancı lisan olarak öğretilen Fransızca’yı kaldırdı. Orta Afrika Cumhuriyeti’nde yükselen Fransa karşıtlığının akabinde Fransız askerlerinin ülkeden çekilmesi kararı alındı. Çad’da ise istenmeyen Fransız askerleri tek tek sıraya dizilerek alıkonuldu.
Afrika uyanışı Burkina Faso ve Nijer’e de yansıdı. Burkina Faso, Fransa ve ABD’ye uranyum ihracatını yasakladı. Nijer idaresi ise Fransa‘ya uranyum ve altın ihracatını durdurduğunu dünyaya ilan etti.
Afrika ülkelerinden gelen bu sömürgeci zıddı kalkışmayı ve gövde gösterisinin kodlarını HABER7, hususun uzmanlarına sordu. Afrika üzerine çok sayıda araştırma yapan SETA Brüksel Koordinatörü Talha Köse, Afrika Uyum ve Eğitim Merkezi (AKEM) Genel Koordinatörü Dr. Ensar Küçükaltan ve ORSAM Kuzey Afrika Çalışmaları Araştırmacısı Buyruk Şefkatli, “Afrika Uyanışı”nı okurlarımız için kıymetlendirdi…
AFRİKA’NIN YENİ AKTÖRÜ TÜRKİYE
SETA Brüksel Koordinatörü Talha Köse, Kara Kıta’da Türkiye ve Çin gibi yeni aktörlerin ortaya çıktığını söyledi. Afrika ülkeleri ortasında kategorik olarak ayrım yapmanın gerekliliğine vurgu yapan Köse şu kelamları sarf etti:
Farklı ülkelerde farklı tesirler olduğunu düşünebiliriz. Bilhassa Rusya ve Wagner’in tesirli olduğu yerlerde Rusya-Batı, Rusya- Fransa rekabetinin tesiri var. Öbür bir konu Fransa’nın kendi içerisinde yaşamış olduğu problemlerdir.
Fransız düşmanlığı üzerinden Avrupa, Afrika’da yeni bir milliyetçilik dalgası oluşuyor. Ayrıyeten Afrika’da yeni aktörler ortaya çıkıyor. Çin ve Türkiye yeni aktörler olarak Afrika ülkelerinden yalnızca kaynak alan, yöneten değil de daha farklı imkanlar sunuyorlar. Türkiye Afrika’ya eğitim, altyapı, yatırım konusunda daha farklı imkanlar sunuyor sunuyor. Münasebetiyle daha evvel Batı’ya yanaşan o seçkinler, vakitle zayıflıyor.
ARTIK REKABET VAR
Amerikan ve Batı hegemonyasının dünya üzerinde giderek zayıfladığını vurgulayan Talha Köse, “Soğuk Savaş periyodunda buna misal bir durum vardı. Bir yanda Sovyetler’in rejimleri, öbür yanda Batı’nın, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri’nin desteklediği ve birebir vakitte vekalet rekabetinin devam ettiği ülkeler vardı. Bunlar bir ülkede ya askeriye üzerinde rekabet olurdu ya da birtakım kabileler, iddiaşlar sürdürülüyordu. Günümüzde ise aktör çeşitliliği var. Bu aktörler ortasında rekabet var. Büsbütün hiçbir aktörün ağır bir angajmanı yok.” tabirlerini kullandı.
DOLAYLI ASKERİ MÜDAHALE OLABİLİR
Afrika ülkelerinin bu tavrının ABD ve Batı’nın kolay kabullenemeyeceği bir durum olacağının belirten Köse, emperyal güçlerin direkt olmasa bile dolaylı olarak bir askeri müdahaleye kalkışabileceğini belirtti. Köse, “Yani Amerika Birleşik Devletleri’nin orada AFRİCOM gücü var. Münasebetiyle bu gücü yüklü olarak Afrika’da, Çin ve Rusya’yı dengeleme üzerine bu oluşturmuş durumda. Ve uzun vadeli bir yatırım yapıyor. Ya bu bahiste şayet Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri koordine olurlarsa bir biçimde direkt olmasa bile dolaylı bir formda müdahaleler olabilir.” dedi.
Köse, ABD ve Fransa’nın faal olduğu yakın olan ülkeler üzerinden de bir vekalet savaşına girebileceğinin altını çizdi.
AFRİKA UYANIŞI’NIN NEDENLERİ
Konuya ilişkin ORSAM Kuzey Afrika Çalışmaları Araştırmacısı Buyruk Şefkatli ise çarpıcı değerlendirmelerde bulundu. ‘Afrika uyanışı’nı inceleyen Şefkatli, bu teşebbüsün nedenini hususlar halinde şöyle sıraladı;
Sahil bölgesinde Nijer, Burkina Faso, Mali ve Moritanya’ya kadar uzatabiliriz bunu. Bu ülkelerde bir sefer toplumsal tabanda önemli bir Batı tersliği başladı. Bunun da en büyük sebebi aslında o ülkelerde zati bu halkın bir ekonomik, iki toplumsal, üç siyasi atmosferde Fransa takviyeli figürlerden memnuniyetsiz olmaları. İkincisi de yeniden halkın aslında Panafrican dediğimiz Afrikalı ulusal siyasetleri güden ordu yahut siyasi kimlikleri figürleri arayıp onları kurtarıcı olarak görmeleri. Bu şahıslar de yani içeride bu dominasyonu, konsolizasyonu sağlamak için ordu, ordu figürleri, siyasi figürler olsun yahut toplum tarafından sayılan ve prestij gören şahıslar olsun, bunlar da genelde aykırılığı körükleyerek bir kez seçimler öncesinde oy devşirmeye çalışıyor. Ne kadar antidemokratik gözükse de seçimler sonuç göstergesidir. Seçim öncesi bu propaganda izlenerek bir sefer bir oy devşirme yahut oy konsolide etme eforu oluyor.
İkinci olarak bu ülkelerde yöneten tarafından baktığımız vakit da yöneten bireyler genelde bölgede hem ekonomik manada kimi angajmanlar edinmek hem de öbür taraftan da siyasi bir nüfus alanı kazanmak için Rusya’ya yakınlaşıyorlar. Wagner üzerinden Rusya’ya geçiyorlar. Bunun en temel göstergesi o bölgedeki Rusça ve transfer rekabetinde Rusya’dan birtakım edinimler sağlamak. Gerekirse finansal yahut güvenlik takviyeleri almak, sağlamak. Bu da Fransız tersliğinin ikinci bir art planında yatan bir sebep.
Üçüncü sebep ise mikro çaplı terör örgütlerinin gözdesi durumunda olan bölgenin başkanları, Fransa’nın yaptığı operasyonların terör örgütlerine katkı sağladığını düşünüyor. Bu sebeple Fransa bölgede istenmiyor.
ABD VE FRANSA’NIN OPERASYONLARI GÖRÜLEBİLİR
Afrika’dan kovulan ABD ve Fransa’nın kıtaya yönelik bundan sonraki muhtemel ataklarına dikkat çeken Şefkatli, ABD’nin Mali’deki askeri güçlerini geçtiğimiz devirde Nijer’e kaydırdığını, ABD’nin Nijer’de bulunan drone üssünü ve Fransa’nın ülkede bulunan askeri strateji üssünü hatırlatarak “Askeri manada bakıldığı vakit Mali’deki pek çok radikal kümelerle uğraşta Nijer üs misyonu görüyor. Amerika mevcut gelişmelerden dolayı farklı bir memleketler arası aktör aktifliğinin arttırmasına müsaade vermeyebilir. Hasebiyle orada küçük çaplı operasyonlar olabilir, daha orta çaplı olabilir, mahallî terörle çaba ismi altında yahut birtakım operasyonlar düzenleyebilir. Keza Fransa da tıpkı halde. Ancak şimdi aslında buna dair Nijer’deki darbenin gidişatının nasıl evrileceğinin net bir çerçevesi olmadığı için bu aktörler de şimdi bekle gör stratejisi izliyor.” şeklinde konuştu.
İÇ VE DIŞ SEBEPLER
Afrika Uyum ve Eğitim Merkezi (AKEM) Genel Koordinatörü Dr. Ensar Küçükaltan, ise ‘Afrika uyanışı’nın iç ve dış sebeplerinin olduğunu belirterek “İç sebeplerde emperyalizme baktığımız vakit halkının iki doların altında yaşadığı ülkeler bunlar. Hasebiyle bunun üzerine daha sonrasında iktidar partilerinin bilhassa muhalefetin sesinin susturulması ve yeniden son periyotta Fransız zıddı şovlar yasaklanması bilhassa Nijer’de. Bir sebepte Mali’de daha evvel Fransız askeri vardı ve radikal ögelerle savaşmak için. Mali’den bu askerler kovulduktan sonra Nijer yani şu anki devrik lider bunları ülkeye davet etti ve aldı. Münasebetiyle bu bir iç iç tarafı bu bir eza yarattı.” sözlerini kullandı.
Küçükaltan, dış sebeplere de Fransa’ya giden uranyum oranının yüzde 80’lerin üzerine çıkması ve Nijer petrolünün Benin üzerinden dünyaya ulaştırılması amacı olarak sıraladı.
RUSYA’YA BAĞIMLILIK TEHLİKESİ
Küçükaltan, bölgedeki son durumla ilgili bir tehlikeye de dikkat çekerek, ABD ve Batı ülkelerinden kaçan Afrika ülkelerinin Rusya bağımlılığıyla karşı karşıya kaldığını söyledi. Bölgenin bir bağımlılıktan kurtulurken, öteki bir bağımlılığa girme tehlikesi olduğunu söz eden Küçükaltan, “Nijer Batı’nın elinde kalan son müttefik oldu orada. Münasebetiyle şu anki yapılan darbe Batı’nın elinde kalan son müttefiki aslında Batı’nın elinden almak olarak okuyabiliriz.” şeklinde konuştu.
ASKERİ HAZIRLIK VAR
ABD ve Fransa öncülüğündeki Ekovas ülkeleri birliğinde şu an bir askeri hazırlık olduğunu belirten Küçükaltan, bu askeri hazırlık sonrası oluşabilecek tabloyu ise şu 3 ihtimalle açıkladı;
- Darbenin muvaffakiyete ulaşması ve işte askeri rejimin bir mühlet sonra sivil bir rejime dönmesi.
- Karşı darbe yani, Fransa-Amerika öncülüğünde toplanarak burada bir silahlı gayrete girişmesi yahut iç başka ögeleri destekleyerek şu anki rejimin götürülmesi.
- Bölgedeki terör hücumları artabilir.
