Temmuzda Dışişleri Bakanı Çin Gang’ın uzun mühlet gözlerden kaybolması ve vazifeden alınmasının akabinde artık de Savunma Bakanı Li’nin akıbeti bilinmeyen.
Marttaki Çin Ulusal Halk Kongresi Genel Şurasında asaleten atanarak vazifelerine başlayan Devlet Kurulu üyesi iki bakanın kısa müddette gözden düşmesi, idarede krizin işaretlerini açığa vuruyor.
Bakan Li, en son 29 Ağustos’ta Pekin’de düzenlenen Çin-Afrika Barış ve Güvenlik Forumu’nda konuşmuştu. Bu tarihten sonra rastgele bir resmi faaliyette bulunmayan Li, Devlet Lideri Şi Cinping’in 8 Eylül’de ülkenin kuzeydoğusunda konuşlu 78. Ordu Grubu’na yaptığı teftiş ziyaretine de katılmadı.
Savunma Bakanlığının açıklamasında, Şi’ye, ziyarette, “Merkezi Askeri Kurul Lider Yardımcısı General Cang Youşia ve öteki üst seviye askeri yetkililerin eşlik ettiği” belirtilirken, Savunma Bakanı Li’nin ismi anılmadı.
Aynı tarihlerde Li’nin katılması beklenen Çin-Vietnam yıllık savunma işbirliği toplantısının, Pekin tarafından Çinli Bakan’ın “sağlık sorunu” münasebet gösterilerek iptal edildiği bildirildi.
“Yolsuzluk soruşturması” iddiası
ABD’nin Washington Post gazetesi, “adı açıklanmayan Amerikalı yetkililere” dayandırdığı haberinde, Li hakkında “yolsuzluk soruşturması” başlatıldığını ve Bakan’ın vazifeden alındığını argüman etti.
Uluslararası basındaki haberlerde, soruşturmanın askeri donanım tedarikindeki yolsuzlukla kontaklı olduğu ileri sürüldü.
Çin Halk Kurtuluş Ordusunun (ÇHKO) Donanım Geliştirme Dairesi, Li’nin ortadan kaybolmasından yaklaşık bir ay evvel, temmuz sonunda, askeri donanım tedarik ve ihale süreçlerinde, “düzenleme ve disiplin ihlalleri” nedeniyle soruşturma başlatıldığını duyurmuş, Ekim 2017’den yani Li’nin Daire Lideri olduğu devirden bu yana tespit edilen “uygunsuz davranışlarla” ilgili ihbarların değerlendirileceğini bildirmişti.
Savunma Bakanı Li, vazifeye gelmeden evvel, 2017-2022 devrinde Merkezi Askeri Komiteye bağlı Donanım Geliştirme Dairesinin başkanlığını yürütmüştü. Li, bu vazifesi yürütürken, Rusya’dan Su-35 savaş uçakları ile S-400 füze savunma sisteminin satın alınmasında rolü olduğu gerekçesiyle 2018’de ABD tarafından yaptırım listesine alınmıştı.
Dışişleri Bakanı’nın vazifeden alınmasının akabinde geldi
Li’nin göz önünden çekilmesi ve hakkındaki tezler, temmuzda eski Dışişleri Bakanı Çin Gang’ın ortadan kaybolması ve akabinde vazifeden alınmasının akabinde geldi.
Çin Gang da benzeri formda yaklaşık 3 hafta ortadan kaybolmuş ve bu müddette evvelden planlanan memleketler arası toplantılara “sağlık sorunları” münasebet gösterilerek katılmamış, sonunda 25 Temmuz’da rastgele bir münasebet gösterilmeden misyondan alınmıştı. Eski Bakan’ın akıbeti hala meçhul.
Li de Çin Gang üzere marttaki Çin Ulusal Halk Kongresi Genel Konseyinde asaleten atanarak vazifelerine başlamıştı.
Çin’de kabine fonksiyonunu yerine getiren Devlet Kurulunun üyesi iki bakanın kısa müddette gözden düşmesi, “yönetimde taşların yerinden oynadığı ve dengelerin değiştiğinin işareti” olarak yorumlanıyor.
Çinli yetkililer, Çin Gang’ın durumunda olduğu üzere Li’nin akıbetine ait bilgi paylaşmaktan ve yorum yapmaktan kaçınıyor.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, 15 Eylül’de Pekin’de düzenlenen günlük basın toplantısında, mevzuyla ilgili soruya verdiği karşılıkta, “durumdan haberdar olmadığını” ifade etti.
Li hakkındaki soru ve Sözcü Mao’nun karşılığı, Bakanlığın yayımladığı toplantının transkripsiyonunda yer almadı.
“Ordudaki yolsuzluk” soruşturmaları
Şi, 2012’de Çin Komünist Partisi Genel Sekteri ve akabinde Devlet Lideri olmasından itibaren yolsuzlukla çabayı en temel siyasetlerinden biri haline getirdi.
Şi iktidarında parti, devlet idaresi ve kamu işletmelerini kapsayan yolsuzluk soruşturmaları kapsamında çok sayıda üst seviye yetkili amaç alınırken, soruşturmaların siyasi çizgiye bağlılığı sağlamak, rakipleri ve muarızları elemine etmek için kullanıldığı da argüman ediliyor.
Yolsuzlukla çaba kampanyasında daha evvel silahlı kuvvetlerin kimi yetkilileri hakkında soruşturma yürütülmüştü.
Merkezi Askeri Kurulun eski lider yardımcılarından General Guo Boşiong, 2016’da rüşvet vermekten ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırılırken, hakkında yolsuzluk soruşturması yürütülen General Şü Cayhou, askeri mahkemeye çıkarılamadan 2015’te kanserden hayatını kaybetmişti.
2017’de Merkezi Askeri Komite Üyesi ve Genelkurmay Dairesi Lideri General Fang Fınghui ansızın ortadan kaybolmuş, akabinde 2018’de Komünist Partiden ihraç edilmiş ve 2019’da yolsuzluktan ömür uzunluğu mahpusa çarptırılmıştı.
Yolsuzluk soruşturmaları, yakın vakitte Çin Halk Kurtuluş Ordusunun (ÇHKO) stratejik caydırıcılık bakımından kritik nükleer silah ve uzun menzilli füzelerinden sorumlu Roket Kuvvetleri’ni gaye almıştı.
Merkez Askeri Kurul bünyesindeki Disiplin Teftiş Kurulu, 28 Temmuz’da, Roket Kuvvetleri’nin mevcut kumandanı Li Yüçao ile yardımcısı Liu Guangbin’in yanı sıra eski yardımcısı Cang Cıncong’un soruşturulduğunu bildirmişti. Kumandan ve yardımcısı misyondan alınırken, yerlerine yeni atamalar yapılmıştı.
Li’den evvelki Savunma Bakanı Vey Fınghı’nın bir periyot kumandanı olduğu kuvveti gaye alan soruşturma, silahlı kuvvetlerde yolsuzlukla uğraş kampanyasının süreceğinin işaretini vermişti.
Babası Kızıl Ordu Generali
Li Şanfu, tıpkı Devlet Lideri Şi üzere Mao Zıdong öncülüğündeki Komünist ihtilalinin birinci takımlarına mensup bir aileden geliyor. Li’nin babası, periyodun Kızıl Ordu’nun Demir Yolu Kuvvetleri’nde vazifeli üst seviye bir subaydı.
Ülkenin kuzeyindeki Sıçuan eyaletinin merkezi Çıngdu’da 1958’te dünyaya gelen Li, Ulusal Savunma Teknolojisi Üniversitesinde havacılık ve uzay mühendisliği tahsili gördü.
Mezuniyetinin akabinde Şıçuan eyaletindeki Şiçang Uydu Fırlatma Merkezinde çalışmaya başlayan Li, 2003’te merkezin kumandanı oldu, bu periyotta Çin’in Ay keşif programının modülü olan Çang’ı-1 ve Çang’ı-2 keşif araçlarının olduğu çok sayıda fırlatışı koordine etti.
Li, 2013’te Merkezi Askeri Komitenin, o zamanki ismiyle “Genel Silahlanma Dairesi”nde Kurmay Lider, 2014’te Kumandan Yardımcısı oldu.
2016’da ÇHKO’nun yeni kurulan uzay, siber uzay ve elektronik harpten sorumlu Stratejik Dayanak Kuvveti’nin kumandan yardımcılığına atanan Li, Eylül 2017’de Merkezi Askeri Kurulun, yeni ismiyle “Donanım Geliştirme Dairesi”nin başına geçti.
2017’de ÇKP 19. Ulusal Kongresinde partinin en üst idare organı Merkez Komiteye seçilen Li, Ekim 2022’deki 20. ÇKP Ulusal Kongresinde Merkezi Askeri Komite üyeliğine seçildi, akabinde Mart 2023’te 14. Ulusal Halk Kongresinde savunma bakanlığına atandı.
Savunma Bakanlığı, Li’nin kayboluşuyla ilgili şimdi açıklama yapmazken, Bakanlığın internet sitesinde ismi halen “Savunma Bakanı ve Merkezi Askeri Komite Üyesi” olarak anılıyor.
Devlet Lideri ve Parti Genel Sekteri Şi’nin başkanlık ettiği 7 kişilik Merkezi Askeri Komite’de daha kıdemli iki general lider yardımcılıklarını yürütürken, savunma bakanı üye pozisyonunda bulunuyor.
Çin’de savunma bakanı, daha çok askeri diplomasi ve yapılanmadan sorumluyken, operasyonel kuvvetlerin yönetiminde direkt rol oynamıyor.
