AFAD’dan gelen son dakika haberine nazaran; Adıyaman’da 3,7 büyüklüğünde zelzele meydana geldi.
TÜRKİYE’DEKİ CANLI FAY SİSTEMLERİ VE DEPREMSELLİK
DOĞU ANADOLU FAY SİSTEMİ
Karlıova-Antakya ortasında değişik özellikte olan birbirlerini tamamlayan birçok sol istikametli doğrultu atımlı faydan oluşan zon, Doğu Anadolu Fay Sistemi olarak isimlendirilmiştir (Arpat ve Şaroğlu 1972). Fay sistemi bilhassa, 21 Mayıs 1971 tarhinde Bingöl ve yöresini etkileyen, birçok can ve mal kaybına neden olan sarsıntıyla dikkati çekmiştir. DAFS’nun Kahramanmaraş’tan sonraki devamı tartışmalıdır. Arpat ve Şaroğlu (1972, 1975), fayın Karlova’dan başlayıp Bingöl, Palu, Hazar Gölü, Sincik, Çelikhan ve Gölbaşı’ndan geçerek istikamet değiştirdiğini, Hatay grabenini oluşturan faylarla devam ettiğini ve Ölüdeniz fayına birleştiğini belirtmektedir. Buna karşılık öbür kimi arştırmacılar (McKenzie 1972, 1975, Alptekin 1978, Şengör 1980), Hatay grabenini oluşturan fayları Ölüdeniz fayı ile birleştirirken, bu sistemi DAFS’den ayırmışlardır. McKenzie (1975), DAFZ’nun Ölüdeniz fayından farklı oduğunu, Adana-Misis dağlarına ulaşarak bindirme bileşenli karakter kazandığını, burada bindirme bileşeninin olmasının Ölüdeniz fayının hareketinden daha süratli hareket etmesiyle mümkün olabileceğini savunmaktadır. DAFS’nin oluşum yaşı ve fay boyunca gelişen yanal ötelenme kıymetleri ortasında var olan münasebetler, fayın yıllık kayma suratını 7.9±0.3 mm/yıl olarak göstermektedir. Bu kayma suratı bilhassa DAFS’nin Karlıova-Sincik ortasındaki kısmı için geçerlidir (Herece,E.)
Karlıova – Bingöl Ortası: DAFS’nin Karlıova doğusunda, KAFS ile kesiştiği yer olan Kargapazarı ile Bingöl doğusundaki Tarbasan köyü ortasında kalan 65 km uzunluğundaki kesim, Karlıova- Bingöl segmenti olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). DAFS’nin KD ucunu oluşturan bu kısmın doğrultusu K50D’dur. Karlıova-Bingöl ortası kısımda, çok sayıda KB-GD ve KD-GB gidişli eşlenik faylar bulunur. Arpat ve Şaroğlu (1972), Karlıova-Bingöl ortasında DAF’ın atımının 22-27 km olduğunu; Şaroğlu (1985), atımın 17 km civarında olduğunu ileri sürmektedir.
Bingöl – Karakoçan (Elazığ) Fay Zonu: Sancak-Uzunpunar fay zonunun GB’sında, Karakoçan-Bingöl ortasında, yaklaşık 50 km uzunluğunda bir alanda, birbirine paralel çok sayıda KB-GD gidişli kırıklardan oluşan zon, Bingöl-Karakoçan fay zonu olarak isimlendirilmiştir. DAF’a dik açıda uzanan bu kırıkların genel gidişleri K50B olup, Bingöl ve Karakoçan olmak üzere iki bölgede ağırlaşmaktadır. Morfolojik bilgilere bağlı olarak fayın sağ istikametli doğrultu atımlı ve Kuvaterner yaşlı çökelleri kesmeleri nedeniyle de canlı fay olduğunu belirtmişlerdir.
Sancak (Bingöl) – Uzunpınar (Bingöl) Fay Zonu: Bingöl kuzeyinde, KAF ile DAF’ın birleştiği alana yakın bir bölgede, 40 km uzunluğunda ve 8 km genişlikte bir zonda dağılmış bulunan birbirine paralel çok sayıda KB-GD gidişli kırıklar, Sancak-Uzunpınar fay zonu olarak isimlendirilmiştir. Bu zon içinde 14 km uzunluklara erişen birtakım kırıklar da bulunmaktadır. DAF’a paralel kırıklar oldukları için bu faylar sol istikametli doğrultu atımlıdır.
Palu (Elazığ) – Sincik (Adıyaman) Ortası: DAFZ’nun Palu güneyi-Hazar Gölü-Sivrice-Keferdiz-Şiro çayı vadisi-Sincik ortasında uzanan yaklaşık 145 km uzunlukta K60D genel gidişli kısım, Palu-Sincik segmenti olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). DAF, Palu ilçesi GB’sında, Murat ırmağı’nın 11 km’lik kısmı boyunca bariz olarak izlenir. Murat ırmağının taşkın yataklarında izlenmeyen fay, Gümüşkaynak-Hazar gölü ortasında tekrar barizleşir. Hazar gölü’nü kuzey ve güneyden sınırlayan fay, göl tarafları aşağıda olacak biçimde olağan eğim atım bileşeni kazanır. Fay, Fırat ırmağı boyunca yer yer sol istikametli ötelenmeler gösterir. Arpat (1977), DAF bu kısımda Fırat ırmağını 13 km sol tarafta ötelendiğini belirtmektedir. Palu-Sincik ortasında, 26 Mart 1977’de Palu ve etrafını etkileyen, can ve mal kaybına neden olan mb=4.8 büyüklüğünde bir zelzele meydana gelmiştir.
Çelikhan (Adıyaman) – Erkenek (Malatya) Ortası: DAFS’nin Çelikhan ile Erkenek ortasında, yaklaşık 45 km uzunlukta, K70D genel gidişli faylardan oluşan kısmı, Çelikhan-Erkenek segmenti olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). Fay, Sincik kuzeyinde belirginliğini yitirir ve Çelikhan doğusunda, Göv mahallesine kadar izlenemez. DAF’ın Palu-Sincik ve Çelikhan-Erkenek ortasında yer alan 20 km uzunluğundaki bu kısmında bindirmeler gelişmiştir. 1986 yılında Haziran ve Temmuz aylarında olan iki zelzele, Çelikhan-Erkenek kesimi ile Sürgü fayının kesiştiği alana yakın bir bölgede meydana gelmiştir. Anaşoktan sonraki artçıdepremlerden kimileri DAF, kimileri da Sürgü fayı boyunca dağılım göstermiştir.
Gölbaşı (Adıyaman) – Türkoğlu (Kahramanmaraş) Ortası: DAFS’nin Gölbaşı doğusunda, Perveri (Harmanlı) ile Türkoğlu ortasında yer alan yaklaşık 90 km uzunlukta, K55D genel gidişli birçok paralel kırıklardan oluşan kısmı, Gölbaşı-Türkoğlu segmenti olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). DAF, Erkenek GB’sında belirginliğini yitirir ve Gölbaşı doğusunda, Perveri yakınlarında tekrar bariz hale gelir. Daha sonra GB’ya yanlışsız Gölbaşı içinden geçer ve Türkoğlu’na kadar devam eder. Fay, Perveri-Sakarya ortasında doğrusal; Sakarya- Elmalar ortasında kuzeye yanlışsız hafif iç bükey ve Türkoğlu’na uzanan kesimde ise güneye iç bükeydir. Bu kısmın batısında, ana fayın 7-10 km güneyinde, Narlı- Pazarcık-Haydarlı ortasında DAF’a paralel ve birbirini tamalayan ikinci bir fay sistemi yer alır (Şaroğlu vd. 1987). DAF, Gölbaşı-Türkoğlu ortasında morfolojik olarak çok barizdir. Arpat ve Şaroğlu (1975), Gölbaşı yakınlarında fayın eğim atım bileşeninin olduğunu belirtmektedir. Erdoğan (1975), DAF’ın Gölbaşı civarında toplam atımının 20 km olduğunu savunmaktadır.
Türkoğlu (Kahramanmaraş) – Antakya Ortası: DAFS’nin Türkoğlu-Antakya ortasında, yaklaşık 180 km uzunlukta ve 6-30 km genişlikte bir alan içerisinde uzanan kısmı, Türkoğlu-Antakya segmenti olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). DAF, Türkoğlu yakınlarında, GB’ya gerçek genel doğrultsunu değiştirerek kuzeye yaklaşır.
Türkoğlu (Kahramanmaraş) – Kırıkhan (Hatay) Ortası: Türkoğlu’nun KKD’su ile Kırıkhan’ın GB’sı ortasında, yaklaşık 120 km uzunlukta, birçok birbirine paralel K34D genel gidişli kırıklardan oluşan kısım, Türkoğlu-Kırıkhan segmenti olarak isimlendirilmiştir. DAF, bu kısımda yer yer 3 km genişlikte bir zon içerisinde yer alır. Türkoğlu-Kırıkhan ortasında, son yüzyılda hasar-yapıcı olmayan çok sayıda küçük sarsıntı meydana gelirken birebir bölgede, tarihi devir içinde yıkıcı zelzeleler meydana gelmiştir (Ambraseys 1970, Soysal vd. 191).
Antakya (Hatay) Asi Irmağı Ortası: Antakya-Asi Irmağı ortasında, çok sayıda kademeli birbirine paralel K-G gidişli kırıklardan oluşan kısım, Antakya-Asi Irmağı ortası kısım ismi altında incelenmiştir (Şaroğlu vd. 1987). Fay, Amik gölü güneyinde, G-K tarafta akan Asi ırmağının Antakya yakınlarında evvel batıya daha sonra da güneye dönmesine neden olur. Bu kesimde, uzunlukları 4-15 km ortasında değişen K-G gidişli birçok kademeli kırık yer alır. Bu kırıkların kıymetli sayılabilecek eğim atım bileşenleri vardır.
Karataş (Adana) – Osmaniye (Adana) Fay Zonu: Adana ovasının güneydoğusunda, Karataş-Osmaniye ortasında, yaklaşık 120 km uzunluğunda bir zon içinde birbirine paralel çok sayıda KD-GB genel gidişli faylar, Karataş-Osmaniye fay zonu olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). Kıyıya paralel uzanan faylar, morfolojik olarak bariz olup, Kuvaterner yaşlı çökelleri etkilerler. Bu zon içinde, KD kısımda Yumurtalık fayı, kuzey kısımda ise Karataş fayı yer alır.
Karataş (Adana) Fayı: Yumurtalık fayının batısında, Karataş-Sarımazı ortasında yaklaşık 67 km uzunlukta, KD-GB gidişli fay Karataş fayı olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). Morfolojik olarak çok bariz olan fayın doğu bloğu aşağıda bulunmaktadır. Sarımazı-Ceyhan ortasında yer yer sıçramalar yapan fay, genelde düzgün ve dar bir çizgi boyunca uzanır. Fay, Karataş civarında birbirine paralel kesimler halinde denizin içinde devam eder. Şaroğlu vd. (1987), morfolojik datalara nazaran ve Yumurtalık fayına paralel uzanmasına bağlı olarak, fayın düşey bileşenli doğrultu atımlı olabileceğini ileri sürmektedirler.
Yumurtalık (Adana) Fayı: Yumurtalık-Karagedik ortasında, 62 km uzunlukta, birbirine paralel çok sayıda paraçalardan oluşan KD-GB gidişli faylar, Yumurtalık Fayı olarak isimlendirilmiştir (Şaroğlu vd. 1987). Yumurtalık-Ümraniye ortasında, 25 km’lik kısmında morfolojik olarak çok bariz olan fay, kıyıya paralel olarak uzanmaktadır. Morfolojik datalara bağlı olarak, fayın açılma bileşenli sol istikametli doğrultu atımlı faylanma karakterinde olduğunu ileri sürmektedir.
